II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

şı, sonrasında tekrar karanlık çağına gömüldüğü dönem olarak görebileceğimiz fabrikalarda
çalışmaya başlamaları, daha sonraki dönemlerde “ Çocuk Hakları Bildirgesi” gibi çeşitli sosyal
düzenlemelerle bugünkü noktaya adım adım ilerleyerek gelmiştir.
Bugün gelinen noktada başta eğitimden kaynaklanan nedenlerden ötürü birer proje olarak
görülmelerine neden olmuştur.
2. Modern Dünyanın İdealize Edilmiş Bireyi
Herkesin bir sihirli değnekle değişeceğini sandığı veya değişmesini ümit ettiği, geleneğin
girdabından kurtulmaya çalıştığı eski dünya, modern yaşamın kapılarını aralamaya çalışan insanoğlunun
yoğun çabaları sonucu başarıya ulaşmıştır. Başarıya ulaşmıştır ulaşmasına ama başarı
mı yoksa kaybediş mi olduğu noktasında zihinler de meşgul olmaya başlamıştır. Modern dünyanın
mükemmeli yaratma çabası ve arzusu, ilerleyen dönemlerde çıkmaza girilmesine sebep
olan bir duruma da işaret etmektedir.
Foucault’a göre (2001), “modern toplum, iktidar ürettiği için bir denetim toplumu olma
özelliği taşımaktadır.” Modern devletin bahçıvan devlet olma niteliği, zararlı olarak gördüğü
otların biçilmesiyle hepsinin tek tip üzere şekillendirilmesini gerektirmektedir. İnsanın duygularıyla,
arzularıyla, hisleriyle, istekleriyle varlığını ortaya koymasından ziyade, ona biçilen rollere
uygun davranış geliştirme zorunluluğunu dayatmış, daha sonra ise rıza üreterek bunu sağlama
yoluna gitmiştir.
18. yüzyılda beliren modernite projesi, bilimin nesnelliği, ahlaki yasaların evrenselliği,
hukuku ve kendi ayakları üzerinde durmayı başarabilen bir sanat anlayışı etrafında şekilleniyordu.
“Amaç, özgür ve yaratıcı bir biçimde çalışan çok sayıda bireyin katkıda bulunduğu bir bilgi
birikimini, insanlığın özgürleşmesi ve günlük yaşamın zenginleşmesi yolunda kullanmaktı. Doğa
üzerinde bilimsel hâkimiyet, kaynakların kıtlığından, yoksulluktan ve doğal afetin rasgele
darbelerinden kurtuluşu vaat ediyordu. … Bu düşünce, her şeyden çok, insanları zincirlerinden
kurtarmak amacıyla bilginin ve toplumsal örgütlenmenin mistik ve kutsal kabuğunu kırmayı
hedefleyen laik bir hareketti” (Harvey, 2012:25-26).
Avrupa’nın modernizmin beşiği olarak görülmesi ve sonrasında dünyaya dalga dalga yayıldığı
dönem, aslında “tek tip” insanın da oluşumunun başlangıcı sayılabilir. Bauman, Batı
Avrupa’da 17. Yüzyılda ortaya çıktığını belirttiği modernliğin kültür anlayışını “bahçe kültürü
”ne benzetir. “Bahçecilik,“kültür”ü ya da bir başka deyişle “yetiştirip eğitmeyi” gerektirir. Kültür
köken itibariyle yetiştirmek anlamına geliyordu ve bu yüzden de bir kültür inşa etmenin yolu
bahçıvanlıktı. Bir bahçecilik kavramı olan kültür, toplumsal yeniden üretimin yeni mekanizmaları
için işlev görmeye çok uygundu. Kültür, toprağı ekmek, işlemek ve sağlıklı ürünü sağlamak
için gerekli tüm işlemleri yerine getirmek demekti. Tıpkı yabani otların sardığı bir toprak parçası
gibi insan yaşamı ve davranışı da, kabul edilemez ve toplumsal düzene zararlı şekillere bürünmesin
diye biçimlendirilmesi gereken bir şey olarak görülüyordu” (Bauman, 2003: 115).
İlerleyen dönemlerde bu bahçıvanlık kültürü, tüm fertlerin, toplumda öteki üzerinden,
“anormal” olarak otoritenin belirleyip dışta tuttuğu, “doğru” yu kendi kurallarına göre oluşturarak,
bazen zorla bazen de Althusser’in sözünü ettiği devletin ideolojik aygıtları olan sendikal
kuruluşlar, siyasi veya toplumsal kurumlar, okullar, kitle iletişim araçları vb. aracılığıyla zihinlere
işlenmiştir. “Fabrika, ordu, bürokrasi, okul ve kültür endüstrisi gibi kurumlar tarafından
geliştirilen, daima etkili ve sonuç verici örgütsel teknikler vasıtasıyla toplumsal yaşamın bütün
alanlarına yayılan yönetsel ve siyasal tahakküm” olarak özetlemektedir” Benhabib (2006:87).
Modern insan yaşam öyküsüne gösterilebilecek en güzel örneklerden bir tanesi “Truman
Show” sinema filmidir. Filmde başrol oyuncusu dışında herkes sahte, kurgulanmış bir karakteri
canlandırmaktadır. Tek gerçek kişi olan Truman’ın günlük yaşantısının her anı, olan bitenden
habersiz şekilde yirmi dört saat kesintisiz olarak seyirciler tarafından izlenmektedir. Her hareketi
izlenen ve sorgulamasına fırsat verilmeyen Truman, kurulu düzene itaat etmediği zamanlarda
iktidar mekanizması tarafından kontrol edilmektedir. Bu iktidar, “Sadece dışsal doğanın tahakkümünü
sağlamak amacıyla bilim ve doğanın kullanılması ile değil, aynı zamanda insanlar arası
ilişkilerin denetimi ve içsel doğanın yönlendirilmesi için uygulamaya dökülmesiyle mümkün
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 579