II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Mirze Alekber Sabir’in Öznesi Çocuk Olan Şiirleri
Mirze Alekber Sabir’in konusu çocuk olan şiirlerinde her bir kelime mana yüklüdür.
Sabir çocukların hayatını şiire taşımış, geçmişini canlandırmış, bulunduğu zamanı sözlerle
resmetmiş, onların geleceğine ışık tutmuş, iç dünyaları ile dış dünyalarını birlikte özetlemiş ve
onlara hedef göstermiştir. İki ciltlik “Hophopname” kitabında (Sabir, 2007) yer alan “Ol gün ki,
sənə Xaliq edər lütf bir övlad”(1, 40), “Bilməm nə görübdür bizim oğlan oxumaqdan?!”(1, 44),
“Ata nəsihəti”(1, 56), “Uşaqlara”(1, 75), “Olmur, olmasın”(1, 155), “Bəxtəvər”(1, 168),
“Uşaqdır”(1, 185), “Bu boyda”(1, 194), “Vah!.. Bu imiş dərsi-üsuli-cədid”(1, 218),
“Oxutmuram, əl çəkin”(1, 272); “Bayram töhfəsi”(2, 35), “Rəhgüzari-məxluqatda bir möhtaciməsarif”(2,
70), “Tərbiyə”(2, 84), “Analar bəzəyi - Gər olsa nisadə elmü irfan...”(2, 85),
“Analar bəzəyi – Bəzək, bəzək ki deyirlər, cəvahirat deyil”(2, 85) başlıklı şiirlerinin öznesi
çocuktur.
“Ol gün ki, sənə Xaliq edər lütf bir övlad” şiirinde ailenin çocuğuna karşı olan tutumu,
çocuğun yanlış terbiye edilmesi, kumar oynama ve adam öldürme gibi kötü alışkanlıklarn
edinmesi, tüm bunların sonucunda hapse düşmesi tenkit edilmiştir.(18, 119)
... Örgət ona, əlbəttə, özün bir neçə mövhum 1
Məhdud ola məsum;
Bu sayədə ömr eyləyə dünyadə o məzlum,
Hər haləti məzmum;
Tək-tək dil açanda ona təlim elə hədyan 2
Həm olma pəşiman;
Bildir 3 ona min dürlü qəbahətləri hər an,
Alsın ələ ünvan;(1, 40)
Çocuk zihni berraktır. Söylediğimiz kelimeler, yaptığımız hareketler çocukların şuuraltı
müktesebatında kendine yer edinir.(25) Sabir’in eserlerinde aile reisi olarak baba tiplemesinin
dilinden ironi ile yazdığı “tək-tək dil açanda ona(çocuğa) təlim elə hədyan” ve ya “bildir ona
min dürlü qəbahətləri hər an” mısralarından çocuklara anlam yüklü kelimelerin öğretilmesi
gerektiğini anlıyoruz.
On yaşa yetincə uşağın eyləmə qəflət,
Qandır bir neçə bidət;
Ta on beşə yetdikcə tapa işdə məharət,
Həm eyləyə adət;
Göndərmə onu məktəbə, dəng eyləmə 4 başın,
Tökmə üzə yaşın; (1, 40)
“göndərmə onu məktəbə, dəng eyləmə başın” demekle de çocuklarda okula karşı ilginin
artırılmasının ehemmiyeti üzerinde durulmuştur. Okul hayatı çocuğun ailesinden sonra cemiyet
içerisinde manevi keyfiyetlerin, ahlaki davranışların ve iletişim becerilerinin kazanılması(15,
226) için önemli bir mekandır.
Hər fənd və bicliklə edər kəsb məaşın,
Saxlar özü başın;
Rahət nəyə lazım edə dünyadə məişət,
Quldurçuluq örgət;
Tainki qumar oynaya, qətl eyləyə, qarət,
Xoşdur belə sənət; (1, 40)
“Quldurçuluq örgət” ve “tainki qumar oynaya, qətl eyləyə, qarət” mısralarından yola
çıkarak çocuklara kaçakçılık yapma ve kumar oynama yerine çalışıp alın teri ile kazanmayı
öğretmenin yanı sıra ailede, okulda ve sokakta da aynı havayı soluklamaları için uygun ortamın
hazırlanmasının gerekliliğine dikkat çekilmiştir.
1
mövhum – mevhum
2
hədyan – terbiyesiz ve edepsiz sözler
3
bildirmek - öğretmek
4
əng eyləmə - kafasını şişirme
616 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu