II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ğu ve düşünceden yaranıp ve devam edip. Halk düşünce ve hayalı kendi varlığının mazmunlarını
yansıdıp: gördüğü ve hayalen tasavvur ettiği nelar varsa, onlara gerçek prizmadan forma ve
mazmunlar verib, onları nizam üstünde saklayıb. Bu tür bedii yaranma Halk ilminin icatlarıdır.
Halk kendi dil ve düşüncesini akıl ve idrakın ruhi kanatları üzerinden yayıp-nizamlayıp ve koruyup.
Şununla Bedii alemde Bayatı, layla, nazlama, bir hadise ve haberin tesvirine, nakline
uyğun ifade formaları, üslup taktları yarandı.
Bedii alemde “Her masal müstakil bir tip” (Bakırcı, 2010 b: 27) özelliğine maliktir. Her
şey nağılla dil tapıp: “nağıl dili yüyrek olar” ifadesi zaman hareketine işaredir; yaxud: o zaman
aynan-ilnen şimdi muhteseri dilinen” deyimi nakıl etme üslupundakı ifade taktındaki lakonizmi
ifade edir
Nağıl da sözün ehvalat naklidir, şu öyle bir nakildir ki, onun iç ve dış hareketleri vardır.
Halk Kültüründe lap ilkinden başlayarak, bütün bedii söylemler gibi, nağıllar da nazmle-şairane,
poetit söylemlerdir. Nağılın-masalın Nasır söylemi olmayıb. Araştırmacılar nağılların nasırla
söylendiyini kayt edirler. Nasır şeklinde söylem bir bacarık, hüner hesap edilmeyib. Çünkü nasır
formasında söylemde poetika ve poeziya olmayıb. Sözün hansı şekilde—yaygınmı, ya alt-altamı
yazılışından asılı olmayarak-poeziya nağılın ruhundadır: orada her şey bir-birini izliyor, her söz
ve her mana, her cümle ve fikir poezıya-şiir dilindedir: bu dilin zenginliyi ve söz mücüzlerine
has olan alamettir.
Masallar mahsusi bir bedii başlanğıç var: şurada sözün başlama tarzının en tipik ve ince
dil tekti ile tanış oluruk. Bu formalar tekerlemeler adlanır. Tasvır-terennüm bakımından tekerlemelerin
poetik ahengi ve ifade nişanları dilin bedii ifade kudretine mahsus alametleri de sergiliyor.
Nağılcının söylemeye başlama taktına bağlı mahsusi poetik hareketler var: burada ahenk
ahenge karışır, söz söze bend olur, kelime kelimenden iz alır, söz sözden sözlenir, ses sesden
nizamlanır, cümle cümle ile hareket tapır.. ve burada öyle bir dil ahengi kurulur ki, onda artıkfazla
ses olmaz, artık-fazla söz olmaz, artık-fazla tafsilat olmaz.
Meselen, “Ovçu Pirim” adlı nağıldan bir parçaya yüz tutak: “Badi-badi giriftar, hamam
hamam içinde, xelbir saman içinde, deve delleklik eler köhne hamam içinde. Hamam çının tası
yox, baltaçının baltası yox, buradan bir tazı keçdi, onun da xaltası yox. Garışga şıllag attı, devenin
budu battı. Milçek mindik, Kür keçdik, yabaynan doğa içdik. Günlerin bir gününde,
Memmed Nesir tininde, biri vardı, biri yoxdu, bir Ovçu Pirim vardı. Bunun işi-peşesi sabahdan
axşama kimi dağda-daşda, meşede ovçulug elemek idi” (Azerbaycan Nağılları, 1988:27).
Bu parçadakı sözün ne tür söz, nağılın ne tür nağıl olmasına dair ifadelerin mana ve
mazmun, ses ve aheng, tasvir ve terennüm oynaklarına fikir verdinizmi? Şurada nefes var, ses
var, canlı-canlı yaşam ahengi var. Badi-badi, yani lap ilkin zaman, giriftar, yani içerisinde—
ilkin-evvel zaman içinde: şurada zamanın lap kadimliğine işare vardır. Sonrakı deyimlerinifadelerin
ahengi dünyada-zamanda insanların yaşam hallerine işaretler, eyhamlar, ramzler vardır:
sözler kendi halinde deyil, manaların halındadır. Bunlar,her şeyden önce, Nağılın dil sırrıdır,
sözlerin icazında gizlin ve aşikar olan mana ve münasebetleri işaretler vardır. Dil oynaklığı
nağılların ilkin özelliyidir. Bu özelliye dair manalandırmanın ince yatımlarını daha canlı görmek
için başka bir söylem, nağıl akarına yüz tutak; meselen, Anadolu Tirklerinin söyleminden bir
örnek:
“Zaman zaman içinde, kalbur saman içinde… Bu sözün önü var, arkası yok; gömleğimin
yeni var yakası yok… Sabır da bir huydur, suyu var, tası yok . De gel sabreyle sabreyle… İyi
ama susuzla sabırsız ne yapar? Ya bir kuyu kazar, ya dolaşır çarşı pazar; ben de aç karın, yüksek
nalın çıktım pazara, Mevlam uğratmasın iftiraya nazara…
Bir kaz aldım karıdan, boynu uzun borudan! Kendisi akça pakça, eti kemiğinden pekçe,
ne kazan kaldı ne kepçe! Kırk gündür kaynatırım kaynamaz.
Hay dedim, huy dedim; bu ne pişmez şey dedim. Bir iken iki olduk, üç iken dört olduk;
anan soylu, baban boylu derken kırk olduk; kırkımız kırk ateş yaktık!… Kırk gündür kaynatırım
kaynamaz Baktım ki olacak gibi, sofraya konacak gibi değil, eğil dağlar eğil dedik; onumuz hu
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 127