II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI MODERN OLABİLİR Mİ?
Hossein BOKAİE *
ÖZET
Bu yazıda, eleştiri okulların en önemlisi olan Frankfurt okulunun “modern” kavramın tanımı ile çocuk
edebiyatın mutlak ve gençlik edebiyatın büyük ölçüde modern olmayacağını ispatlamaya çalışacağız.
Biz bu yazıda bu noktadan yola çıkıyoruz: Frankfurt okulun bakış açısıyla “modernizem” mevcut duruma
eleştirel bir bakışın neticesinde ortaya çıkmıştır. Edebiyatta görünüşte yeni kültürel ürünler yaratırken
hedef kitle eleştiri eyleminin anlamaya, algılamaya ve benimsemeyi kapasitesi olursa eğer, bu durum var
olabilmektedir.
Bu tartışmayı çocuk ve gençlik edebiyatı birbirinden ayırt ederken başlayacağız ve sonra “modern”,
“modern kültür” ve “kültür endüstrisi” kavramlarını tanımlarken çocuk edebiyatı eleştirel ve modern
olmaz ama gençlik edebiyatın yetişkin edebiyatına yakın olan kısmı eleştirel ve modern olma kapasiteye
sahiptir.
Anahtar Kelimeler: Çocuk ve gençlik edebiyatı, modern kültür, külkür endüstres, eleştirel insan,
1- Çocuk ve gençlik edebiyatın, edebiyatın bir dalı olarak ortaya çıkmasından itibaren, çocuk ve
gençlik eklerin edebiyat sözcüğüne eklenmesi çok yaygın olmuştur. O yüzden bu iki eki kolayca
ayırt etmek ve ayrı ayrı incelemek pek mümkün gözükmüyor. Ama son zamanlarda uzmanlar
tarafından çocuk edebiyatı ve gençlik edebiyatını birbirinden ayırt etmek için çabalar gösterdikleri
gönenmektedir. Öyle görünüyor ki asıl problem çocukluk evresi ve gençlik evresinin aralarındaki
farklardır. Çocuk edebiyatı ve gençlik edebiyatın kendilerine ayıt olan has hedef kitlelerine
sahip olmaları ve ayrıca özel konu, dil yapıları, atmosfer, karakter, olay vb. ihtiyaç duydukları
için çocuk edebiyatı ve gençlik edebiyatını tanımlarken bu iki evresinin nitelikleri ve ayrıca
edebiyatın nitelikleri bize sınırlama getirmektedirler.
Modern ve modernite kavramları da çocuk ve gençlik edebiyatı ile karşılaşınca aynı problemler
ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle ilk önce bu iki eski refakatçiyi birbirinden ayırt etmemiz gerekmektedir.
2- Modern kavramın tanımını Frankfurt okulun iki üyesinin kültür ile yapılmış olan tartışmadan
seçeceğiz. Theodor Adorno ve Max Horkheimer ‘e göre: modern kültür var olan kültüre eleştirel
bir bakış açısıyla bakmanın neticesidir. Onlar “kültür günlük hayatın ifadesidir” tanımı ile karşı
çıkmaktadırlar. Onlara göre kültür günlük hayatın eleştirel bir ifadesidir ve bu tanım ile birlikte
iki farklı kavramı tanımlıyorlar: modern kültür ve kültür endüstrisi.
Modern kültürden kasıtları radikal eleştirel aklın insan hayatının tüm yönlerinde aktif katılımı
ve yaygın kültürün yenilenmesidir. Bu yenilenme var olan şeyleri yeniden üretmek değil belki
var olmayan şeyleri üretmektir.
Modern kültürün karşısında kültür endüstrisi yer almaktadır. Kültür endüstrisinden kasıtları
eleştirel akılın yerine araçsal aklın yer almasıdır. Araçsal akıl modern fenomenleri yaratma gücüne
sahip değil ve yaratığı şeyler bir şekilde eskiden yaratılmış olan şeyleri yeniden yaratmaktır
ancak farklı bir biçimde.
*
Yazar, Çevirmen, Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Araştırmacısı. İran Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Deneği’nin Kültürel
ve Uluslararası Komite Başkanı. H_bokaie@yahoo.com
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 255