II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Vatan ve millet sevgisinin çocuklara aşılanması bir taraftan zamanın dönemin bir ihtiyacı
olduğu halde, diğer taraftan bu konu bütün dünya romantiklerinin ortak meziyeti hesap
edilir.
Şair çocuklara vatan sevgisini aşılarken teşhis kullanarak, bir toprak parçasını kişileştirir.
Yaşamamız için ihtiyaç olan her şeyi bize ana vatanını verdiğini ve bu nedenle de bizim de ona
sahip çıkmamız gerektiğini okurlarına anlatır. Bu mısralarda romantik kahramanın kabarmış
duyguları esas yer tutar. Romantik şair halkının, milletinin ışıklı geleceğine büyük ümit ve
inamla bakar. XX asrın başlarında yazılan bu eser içinde barındırdığı romantik ve vatanseverlik
duygularının seli bu gün de okurlarını hayran eder ve milli ruhta yetişmelerine büyük katkı sağlar.
Azerbaycan Çocuk Edebiyatında Eleştirel Realizm
Modern Azerbaycan edebiyatının kurucularından olan İ. Gutgaşınlı XIX asırda ortaya çıkan
realizm edebi akımının öcüsü sayılır. Genç neslin terbiyesinde önemli yeri olan “Reşit bey
ve Saadet hanım” hikâyesi Azerbaycan realist edebiyatının ilk örneğidir. Zamanın talebine uygun
olarak İ.Gutgaşınlı Reşit beyi gençlere örnek göstererek onun simasında Azerbaycan gencini
görüyordu. Reşit bey hayata gerçekçi bir bakış açısıyla bakan, milli şuura sahip, şahsiyet
olarak yetişmiş, iyi terbiye almış bir gençtir. Eserin kahramanında olan bu özellikler, yazarın
Azerbaycan gençlerinde görmek istediği hususiyetlerdir. Üzerinden asırlar geçmesine bakmayarak,
eser verdiği mesajlarla hala aktüeldir ve realizm akımının çocuk edebiyatında da gelişmesine
sebep olmuştur.
Türkiye’de olduğu gibi Azerbaycan’da da edebiyatın gelişmesinde tercümelerin müstesna
rolü vardır. Çocuk edebiyatında esasen Rus edebiyatından yapılan tercümeler bu sahanın gelişmesinde
ve zenginleşmesinde büyük rol oynamıştır. A.S.Puşkin’in “Balıkçı ve Balık” masalı,
İ.Krılov’un fablları, L.N.Tolstoy’un çocuklar için yazdığı hikayeleri, V.A.Jukovski’nin şiirleri
ve bu gibi başka çocuk edebiyatı yazar ve şairlerinin eserleri Azerbaycan Türkçesine tercüme
edilmiştir. XIX-XX asırda Rusya’da çocuk edebiyatının gelişmesi Azerbaycan ediplerini de
etkilemişti. Azerbaycan’da çocuk edebiyatının gelişmesi sadece bununla bağlı değil, aynı zamanda
açılan yeni okullarla çocuk ve gençlerin kitaba olan talebi idi. Rusya’da olduğu kadar
Azerbaycan’da çocuk edebiyatı kitapları olmasa da yazılan ve yayınlanan eserler çocukların
dünya görüşünü, estetik ve ahlaki terbiyesini zenginleştirecek, milli, manevi değerlere olan
sevgi ve saygısını artıracak nitelikte idi.
Bu dönemde Azerbaycan milli çocuk edebiyatının gelişmesinde Rusya ile beraber, Doğu
ve Batı ülkelerinin eserlerinden de istifade edilirdi. Doğu edebiyatından daha çok manevi değerleri
içeren konular alındığı halde Avrupa’dan konudan ziyade Modern çocuk edebiyatın oluşturulması
yönünde yeni teknikler alınırdı. Bu anlamda Türkiye’nin de büyük rolü olmuştur.
Azerbaycan çocuk edebiyatında realizmin esasını koyanlardan biri de M.Celil’dir. O eserlerinde
çocukların terbiyesi ile bağlı toplumu düşündüren bir takım sorunlar geniş yer vermiştir.
Yazarın bu alandaki faaliyeti Azerbaycan çocuk edebiyatının oluşmaya doğru ilerlediği döneme
rastlar. Yazar İslam dünyasının gerçeklerini çocuklar için yazdığı eserlerinde de yansıtır. Çocuklara
bakan yönüyle ve onların düşünce tarzına uygun bir biçimde toplumda var olan eksiklikleri
eleştirel dille ele alır. O, «Pirverdi’nin horozu», «Buz», «İki elma", "Posta kutusu", "Sakallı
çocuklar" ve diğer hikâyelerinde realizm akımının, Ş.Perro ve H.H. Andersen’in etkisiyle
yeni ve milli tarz oluşturmaya çalışır. Eserlerinde Romantizm akımının bütün özelliklerini aks
ettiren yazar, olaylara müdahil olmadan, mükemmel bir gözlemcidir. Ustalıkla anlattığı hikâyenin
sonucunu okuruna bırakır. Yazar yeni tipli okulların cahil insanlar tarafından ne kadar dışlandığını
göstermekle kalmaz aynı zamanda okuldan kaçan öğrencileri de tenkit hedefine çevirir.
“Neden Ben Dersten Kaçtım” okula gitmek istememe, dersten kaçma halinin Müslüman
çocuklarında daha sık rastladığını belirtir. Bununla da yazar İslam âleminin neden geri kaldığı
sorusunu da okuruna cevaplatır. Okurunu düşündüren, ona yol gösteren yazar hayattan aldığı
olayları gerçekçi bir dille ifade eder.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 231