II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ZÜLFÜ LİVANELİ’NİN SON ADA’NIN ÇOCUKLARI HİKÂYESİNDEKİ
ÇOCUK, TOPLUM VE ÇEVRE İLİŞKİLERİNE EKOELEŞTİREL BİR
YAKLAŞIM
Süreyya DOĞAN *
ÖZET
Zülfü Livaneli’nin Son Ada’nın Çocukları adlı hikâyesi, tüm canlıların yaşamının günümüzde
tehdit altında olduğu gerçeğini dile getiren eserlerden birisidir. İnsan ve doğanın bir bütün
olduğu düşüncesini çocuklara anlatabilmeyi amaçlayan bu eser ve bu eserdeki çevreye yaklaşım
çocuklarda çevre bilincinin oluşturulması noktasında oldukça önemlidir.
“Son Ada” bir yeryüzü cennetidir. Başkanın gelmesiyle bu yeryüzü cenneti cehenneme
dönüşür. Başkan, ada sakinlerine daha fazla özgürlük ve mutluluk vaat ederek adadaki ekolojik
dengeyi alt üst eder. Ekolojik dengenin bozulmasının arka planındaki insan bedenin kimliği ve
cinsiyeti, Son Ada’nın Çocukları romanında oldukça belirgindir. Başlangıçta adada insanlar,
hayvanlar ve bitkiler bir bütündür. Başkanın gelişiyle birlikte önce kadın-erkek, sonra da insan -
doğa biçiminde karşıtlıklar oluşur. Karşıtlıkların oluşumunda fayda unsuru ön plandadır. Bu
faydacı düşünce insanı, doğadan uzaklaştırarak karşıtlıkların doğmasına sebep olur. Böylece
bütünsellik bozulur ve “Son Ada” yeryüzündeki diğer cehennemler arasına katılır. Ütopyadan
distopyaya doğru değişen yaşam, adadaki çocukların gayretiyle distopyadan tekrar ütopyaya
evrilir. Distopyanın değişmesine öncülük edenlerin büyükler yerine çocuklar olması çocukların
doğaya daha yakın medeniyete ise daha uzak oluşlarıyla ilgilidir.
Edebi eserler, insan düşüncesinin yönlendirilmesinde ayrı bir yere ve öneme sahiptir. Çocuklarda
çevre bilincinin yerleştirilmesinde edebi eserlerin imkânlarından faydalanılabilir. “Son
Ada’nın Çocukları” ele aldığı temalar bakımından ekoeleştirel bakış açısıyla değerlendirilebilecek
eserlerdendir. Ekoeleştiri, çevre ve edebiyat arasındaki ilişkiyi incelemeye yarar. Bu çalışmada
çevre ve edebiyat ilişkisinden hareketle Zülfü Livaneli’nin “Son Ada’nın Çocukları” adlı
hikâyesindeki çocuk ve çevre ilişkileri incelenecek; ekolojik dengenin bozulmasına etki eden
faktörler, iktidar ve cinsiyet bağlamında değerlendirilecektir.
Anahtar kelimeler: çocuk, çevre bilinci, ekoeleştiri, edebiyat
Giriş
Ekoeleştiri insan ve doğanın bir bütün olduğu görüşünden beslenir. Sanayileşme ve kentleşme
ile birlikte insanın doğaya bakışı değişmiştir. İnsan, kendini doğanın bir parçası değil
doğaya hükmetme yetkisine sahip bir varlık olarak görmeye başlar. Bakış açısındaki bu değişiklik,
insanın doğaya yabancılaşmasına ve doğayı sömürülecek bir nesne gibi değerlendirmesine
sebep olmuştur. Ekoeleştiri doğaya yabancılaşan insanın doğaya verdiği zararlara edebiyat aracılığıyla
dikkat çekmek ister. Ekoeleştirmenler doğanın insan tarafından ötekileştirilmesini ve
doğanın hammadde kaynağı olarak bilinçsizce sömürülmesini eleştirirler. “… insanları bilimsel
*
Okutman, Kırıkkale Üniversitesi. sureyyadgn@gmail.com
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 365