II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

yürürlerdi. Ne yazık ki, tekke ve medreselerde hocalar zamanı doğru okuyamadılar. Sadece fen
ilimlerini tedris eden muasır okullar da medreselerde olduğu gibi çocukların tek yönlü
büyümesine neden olmuştur. Bu okullarda da batı ilmini ve teknolojisini öğrenmek yerine daha
çok batıya has, sonradan türemiş – suni değerlerin aşılandığı görülmektedir. Dolayısı ile
çocuklar şarkın ahlaki değerlerinden yoksun büyümuşlerdir.
Büyüğe saygının, babasının çocuğuna sevgisinin olmadığını konu edinen şiirlerden bir
başkası da “Olmur, olmasın” şiiridir. Bu şiirde kötü terbiyenin neticesi tasvir edilmiş ve
çocuğun babasına karşı gelmesi anlatılmıştır. Çocuklara kötü söz söylemekten (hakaret) men
eden İmam Şafi de: “aksi taktirde bu davranış, çocuğu kardeşlerine ve hatta sana karşı aynı
şekilde konuşmaya cesaretlendirir” der.(12, 330) Nümuneye bakarsak, durumun aynı olduğunu
görürüz.
Ata
Kuçədə tullan ey oğul, sənətin olmur, olmasın!
Sənətə, dərsə, məktəbə rəğbətin olmur, olmasın!
Oğul
Kəsbinə getməyə, ata, fürsətin olmur, olmasın!
Gündə bir arvad al, boşa, qeyrətin olmur, olmasın!
*** *** ***
Ata
... Tezdən ayılma bir səhər, dərsinə qılma bir nəzər,
Elm oxumaqda, müxtəsər, niyyətin olmur, olmasın!
Himmətin olmur, olmasın!
Oğul
Saqqalı bağlı hər səhər, isti həmamə qıl güzər,
Qorxma, azarlasan əgər, səhhətin olmur, olmasın!
Behcətin olmur, olmasın!(1, 155)
Çocuğun iyi yönlerini ön plana çıkarmak onun daha düzgün istikamette motive olmasını
sağlar.(10, 66) Devamlı azarlamak çocuğun psikolojisinin bozulmasına sebep olduğu gibi ikili
ilişkilerde edep perdesinin yırtılmasına da sebep olur. Te’dibde mümkün mertebe işlenen hatayı
yüze vurmamak takip edilecek prensiplerdendir.(12, 325) Şiirde görüldüğü gibi çocukla babası
arasında ne saygı, ne sevgi, ne de edep perdesi kalmıştır. Babası çocuğunun hatalarını durmadan
yüzüne vurdukça çocuğu da babasının hatalarını sıralamış. Kısacası babasını örnek almış. Hem
çocuk, hem baba için uygun olmayan bir durum ortaya çıkmıştır.
Sabir’in “Bayram töhfəsi” şiirinde sosyal adaletsizliğin olduğu bir cemiyette zengin ve
fakir aile için bayramın tadı da farklıdır.
Ey tökən mollaların kamına 10 şərbət, novruz!
Əğniyalarla 11 quran məclisi-işrət, 12 novruz!
Səndə hər kəs sevinir, bəs niyə ancaq füqəra 13
Çəkir övladını gördükcə xəcalət, 14 novruz?!(2, 35)
Şiir dört mısradan oluşsa da, çağrıştırdığı manalar oldukça derindir. Bayramlar aslında
tüm insanlığın – din, dil, ırk, sosyal statü ayrıştırmasına gidilmeden herkesin – sevinç ve sürur
günüdür. Buna bakmayarak, fukaranın diğer günlerde olduğu gibi Nevruz bayramı gününde de
yine eli boştur. Baba fakir olduğu için çocuğunun önünde bir daha rencide olmuştur ve utanç
içindedir. Bayram günü bile çocuklarını sevindirmekden ötürü eline doğru düzgün bir şey geçmeyen
ailenin ve çocuğunun psikolojisinin nasıl olduğunu tahmin etmek zor olmasa gerektir.
Ekonomik yetersizlik ve parasal imkanların kıtlığı (Çakmaklı, 2013; 108) yaşama ve hayata
tutunma zorluğunu da beraberinde getirir. Şairin kendisi de aynı şartlarda, böyle bir ortamda
büyüdüğü için fakir ailenin durumunu – psikolojisini çok net özetlemiştir.
10
kam – arzu, maksat, zevk.
11
əğniya – zengin.
12
meclisi-işret – işret meclisi.
13
füqera – fukara.
14
xecalet – utanç içinde olmak.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 619