II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

vapla çocuklara ulaştırır. Bununla beraber şair çocukların zooloji eğitimini de üstenir. “Ağaçların
Bahsi” çocuğun bir şahsiyet olarak gelişmesinde nelere dikkat etmesi gerektiğini aşılarken,
bitkiler âleminin kapılarını aralıyordu. Bu şiirlerinde de böcekler âleminden bahseder.
Diğer bir şiiri olan “Camız ve Sel” şiirinde zahmetsiz kazanılan paranın haram olmasından
ve kimseye fayda vermemesinden yazarak çocukları yanlış yapmaktan çekindirir. Aynı
konuyu “Çocuk ve Para” şiirinde de görebiliriz.
Eleştirel realizm akımında yazılan bu eserler toplumdaki yanlışlıkları tenkit etmekle kalmaz,
yetişen genç neslin terbiyesinde de pedagoji malzeme olarak kullanır. M.A. Sabir eleştirel
realizm akımında ister büyükler, isterse de çocuklar için yazdığı şiirleri her zaman için aktüeldir.
Onun bir çok şiirlerini bu gün bile ezbere bilmeyen çocuk ve ya büyük bulamazsınız. Real
hayat manzaralarını eserlerinde ironi bir dille hiciv eden şair edebi faaliyetini kendine mektep
olarak kabul eden birçok şair yetiştirmiştir. Hatta dönemin romantik şairleri bile onun sanatının
cezbesinden kurtulamamıştır.
Çocukların pedagoji ve estetik terbiyesinde XX asrın edebi muhiti çok verimli olmuştur.
Bu dönemde halkı maariflendirme, dilin sadeleşmesi ve sosyal eksikliklerin ifşa edilerek çocuğun
bir şahsiyet olarak gelişmesinde romantizm kadar eleştirel realizmin önemli rolü olmuştur.
Nitekim realizm akımı çocuk edebiyatının dil ve üslup temayülünü değişerek onu daha sade ve
anlaşılır hale getirmekle beraber, gerçekleri göstererek iyiyi kötüden ayırma kabiliyetini de çocuğa
aşılanmasında mühim rol oynamıştır.
XX asrın başlarında Azerbaycan edebiyatında eleştirel realizmin ilk belirtilerini Sabir’de
görüyoruz.
Sanatkârın gerçekçi ve ya romantik kahramanları ile müterakki, şahsi fikirlerini vermek
hakkıdır. Sanat eserinde aynı zamanda edibin her şeyi derinden his eden kalbi çarpmazsa, geleceği
aydın gören gözleri gülmezse, halk ruhunu, zamanın ruhunu ifade eden her bir sözü, kelimesi
kalbinin kanı ile yazılmazsa, sanata samimiyet, büyük ihtiraslar, necip hisler, duygular yol
bulamaz. (Cafer, 1968: 6)
İşte bu anlamda XX asır Azerbaycan Çocuk Edebiyatının ister pedagoji, isterse de psikoloji
ve estetik terbiyenin aşılanması bakımından romantiklerin olduğu kadar realistlerin de büyük
rolü olmuştur. Çocuk edebiyatı sadece eğlendirme karakterli olmamakla beraber çocuğun
bir derin tefekküre sahip sosyal fert olarak yetişmesine büyük katkı sağlamıştır. Bunun sebebi
de edebiyatçı âlim Memmed Cafer Caferov’un da belirttiği üzere bunun sebebi halkını, milletini
derinden seven insanların yeni neslin yetiştirilmesine can u gönülden çalışması, vatana hizmet
duygusunun bir amaç haline getirilmesidir. Onlar ister siyasi, isterse de sosyal yönden sıkışmış,
cehaletin kol gezdiği ülkeni aydınlatacak ve feraha kavuşturacak olan çocuklara ve gençlere
büyük ümitler beslemiş ve onların yetişmesinde ellerinden geleni yapmışlar. Cesaretle diyebiliriz
ki, çocuğun sistemli olarak gelişmesini, onun bir fert olarak yetişmesini sağlayan çocuk edebiyatı
XIX asrın sonu XX asrın başlarında bütün Şark âlemine örnek olabilecek karakterdedir.
Bunu bazı mukayeseli araştırmalarımıza dayanarak söyleyebiliriz.
Öneriler
1. Çocuklara yönelik eserlerin hazırlanmasında görsellik çok önemlidir, fakat bunlar rastgele
rengarenklik oluşturulması için değil, çocuğun zevkini de geliştirmelidir.
2. Çocuk edebiyatı yazarları bir yönlü değil, ansiklopedik bilgiye sahip olmalı ve çocukların
gelişmesinde pedagoji ve psikoloji ilmini derinden öğrenmelidirler.
3. Çocuk edebiyatı eserleri zamanın talebine uygun olmakla beraber, milli manevi değerleri
de aşılamalıdır.
4. Dil ve üslup bakımından çocuğun kelime hazinesine uygun olmakla, hem anlaşılır, hem
de çocuğun ifade kabiliyetini artırmalıdır.
5. XIX –XX asır çocuk edebiyatı derinden incelenmeli ve bu sayede eksiklikler tamamlanmalıdır.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 233