II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Azerbaycan nağıllarında “badi-badi giriftar” ifadesi nağılın ve nağılcının kadimliğini yansıdır.
Bir poetik koşku, düzgü üstünde kurulma ahengindedir: şunu bu şekilde de yazmak olar:
Badi-badi giriftar,
Hamam hamam içinde,
Xelbir saman içinde,
Deve delleklik eder-
Köhne hamam içinde.
Hamamçının tası yox,
Baltaçının baltası yox.
O yanda bir tazı gördüm,
Onun da xaltası yox.
Garışga şıllag atdı,
Devenin budu batdı.
Günlerin bir gününde,
Memmednesir tininde.
Çoxlu şilaşı yemişem,
Bele yalan dememişem.
Biri var idi,
biri yox idi.
Allahdan başga
Heç kes yox idi.
Bir tacir var idi.
Bu tacirin
İlyas adlı
Bir gulu var idi (“İlyasın nağılı”: Azerbaycan Folkloru,2005: 274).
“Tapdıq” nağılının bedii mukaddimesi de yumoristik-mizahlı ifade tarzına göre nağıl ritminin
dil şirinliyinin- nağıl şairaneliyinin en tipik alametlerini inikas etdirir: “Size hardan xeber
verim? Az danışannardan, qaradinmezlerden, mırt-mırt avratlardan, hürmeyen itlerden, ulamayan
çagkallardan, çox danışanlardan, dilli avratlardan, küseyenlerden, oğrulardan, yalançılardan,
yoldaşa xain olanlardan, vefasızlardan, ehdine emel etmeyenlerden, buzov minib çay keçenlerden,
yaba ile dovğa içenlerden, xoruz belinde bostan ekenlerden, kosasakkallardan, göygözlerden,
ne bilim -neden, ne bilim-neden… Lenet quyruqlu yalana, rehmet quyruqsuz düze, bir qoz
pozana, iki qoz düzene. Rehmet yazana, lenet pozana.
Söz qalsın, insan getsin; yaxşılıq qalsın, pislik getsin.
Dost var olsun, düşmen-puç; ağıllı yesin, ağılsız hesablasın.
İndi gelek metlebe. Biri var idi, biri yox idi; Allah var idi, şeriki yox idi: bir şeherde Süleyman
adlı bir tacir var idi…”(Azerbaycan Nağılları,1988: 116).
“Oxxayla Ehmed” adlı sihirli nağılın da bedii mukaddimesi farklı sözlerle bağlıyor: “nağıl-mağıl
bilmenem, bilsem de –söylemenem. Şahdan gelmiş nökerem, dinme-qabırğalarını
sökerem. Size hardan danışım, kimden danışım, keçmişlerde bir kişi var imiş. Bu kişinin gözünün
ağı-qa, aman-zaman birce oğlu var imiş…”(Azerbaycan Nağılları, 1988: 206)
“Kızıl Koç” nağılı başka bişmle başlıyor: “Beli, nağılın binasın qoyaq yavaş-yavaş; olum
qapında qulunan qaravaş: dövletli vurar plova şapalaq, kasıb tapmaz bir kasa bozbaş… He, size
ne söyleyim, kimden danışım? Qedim eyyamdan. Bele revayet eleyirler ki, günlerin bir gününde,
biri varmış, biri yoxmuş, bir padşahın aman-zaman, gözünün ağı-qarası birce oğlu varmış,
adıona da Melik deyerlermiş”.
“Derzi Şagirdi Ehmed” nağılının başlama tekti de ritmik akarlıdır: “Hamam-hamam içinde,
xelbir saman içindeideve delleklik eyler, köhne hamam içinde. Hamamçının tası yox, baltaçının
baltası yox. O yanda bir tazı gördüm, onun da xaltası yox. Qarışqa şıllaq atdı, devenin
budu batdı; milçek mindik, çqy keçdik, yabaynan dovğa içdik.
Size kimden xeber verim? Şah oğlu şah Abbasdan. Şah Abbas cennetmekan, tereziye
vurdu tekan, iki qoz, bir girdekan. Günlerin bir gününde Şah Abbas divan eleyib qırtarmışdı.
Oturub divanxanada vezir Allahverdi xanla söhbet eleyirdi” (Azerbaycan Nağılları, 1988:358-
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 137