II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

mücadele çevremizde olup bitenler için kendimizce bir şeyler yapabileceğimizi ve iyi insanların
da yaşadığı ümidini vermektedir.
Benzer bir çaba Ağaçları Koruyalım isimli kitapta da görülmektedir. Bir okulda çevre sorunlarına
dikkat çekmek isteyen gençlerin dernek, platform gibi kuruluşlara duyarlılığı dikkate
değerdir. Gençler düzenledikleri yarışma ile meseleye dikkat çekmeyi başarmaktadırlar. Bunun
için verdikleri zorlu mücadeleyi “seküler” bir dille anlatan kitap Hindistan’daki çocuk köleleri
de anlatarak küresel problemlerle çocuk dünyasını tanıştırmaktadır.
Bilinmelidir ki yeryüzündeki kaos görüntüsü daha fazla arttığında insanlar sınırlarının
belli olmadığı bir trajedi yaşayacaktır. Örneğin nkleer ve atom bombası tehlikelerini anlatan çok
az çocuk kitabı vardır. Oysa yeryüzünü bekleyen en büyük felaketlerden biri kimyasal, radyoaktif-nükleer
sızıntılar ve patlamalardır. Durum geri dönülmez bir hal aldığında ve her şey için çok
geç olduğundan insanlar olarak bizler “insanlıktan çıkmak” gibi bir tabloyla karşılaşabiliriz.
İronik bir şekilde Avrupa’nın göbeğinde nükleer patlamanın anlatıldığı Son Çocuklar isimli
romanda insanlar hayatta kalabilmek için bir başka insanı öldürebilmekte, ekmeğini ve suyunu
paylaşmamaktadır. Sokaklar yanmış ve üst üste yığılmış insan cesetleriyle doludur.
“Başka tarafa baktım. Sıra sıra insanları gözen geçirdim. İnsan insan üstünde yatıyordu:erkekler,
kadınlar ve çocuklar… Yaralılar, sakatlanmışlar, yanmışlar…Çoğunun derileri paçavra
gibi yanlardan sarkıyordu. Kimi kendi kusmuğunda yatıyordu, kimi kendi kanında. Dışkı
ve sidik kokusu her tarafı sarmıştı. Ve susamışların su için dilenmeleri, inlemeleri, mızıldanmaları
dalgalar halinde sokaklara taşıyordu. Kimi zaman yoğun ve şiddetli bir gürültü kimi zaman
sessiz sonra yeniden vahşi bir çığlığa dönüşen dalgalanmalar halinde (Pausewand, 2012: 52).”
Kuraklık, açlık, bulaşıcı hastalıklar, dondurucu soğuklar, toplu mezarlar, kıtlığın neden
olduğu bencillik ve yağma gibi daha pek çok felaket yaşanmaktadır. Roman kahramanlarının
“hayvanlaşmak” şeklinde tabir ettiği bu durum gerekli önlemler alınmadığında dünyayı bekleyen
acı tablodur.
SONUÇ VE ÖNERİLER
İncelediğimiz eserlere dair genel bir değerlendirme yapmamız gerekirse salt ekolojik ve
doğa sever temalı eserlerde bilim ve teknolojiye yönelik bir “mesafe” görülmektedir. Halbuki
dünyanın bu hale gelmesinde “bilim ve ileri teknoloji suçlu değildir, suçlu tahrip edici bilince
sahip insandır.” (Yelken, 2007: 125). Öyle ki çevre sorunlarının etkilerinden kurtulmak için
yine bilim ve teknolojiden yararlanmak gerektiği unutulmamalıdır. Çevre sorunlarını seküler bir
dille ele alınması başka bir tespittir. Çevre insanın hizmetine sunulmuş ve insan nesli devamı
için var olan araçsal bir şeydir, kendi başına bir varlık değildir, şeklindeki bir algıyı okumak
mümkündür. Oysa “çevre estetiğinden” mahrum bir çevre algısı sorunların çözümü için yeterli
değil geçici çare olacaktır. Bir başka tespit de insan-çevre ilişkisinin insan-insan ilişkisinden
bağımsız olmadığıdır. İncelediğimiz eserlerde düşman olarak tasvir edilen insan aynı şekilde
kendi ırkı için de bir tehlike arz etmektedir. Birbirini öldüren, savaşan ve zarar veren bir türdür
insanlar. Bu yaklaşımında insan-insan egemenliğinin bir neticesi olarak insan-doğa tahakkümünün
meydana geldiğini hatırlamaktadır adeta. Kitapların mutlu sonları din, mitoloji, şiir gibi çok
farklı manevi alanlardan ilham alarak gerçekleşmektedir. Bu yönüyle de çevre estetiği savunucularının
dediği gibi maneviyat eğitimi olmadan çevre sorunlarının halli mümkün görünmemektedir.
İnsanı merkeze alan ve tabiattan soyutlayan kavramlar bir zihin dünyasını işaret ettiğinden
öncelikle halledilmesi gereken bu zihin dünyasında bir revizyona gitmektir. Bir paradigma
dönüşümüne acil ihtiyaç vardır. En basit şekliyle çevre yerine doğa veya tabiat tabirlerinin kullanımı
yaygınlaştırılmalıdır. Böylece tüm canlıların müstakil olarak da varlık alanında oldukları
algısı işlenmelidir. “Çevre sorunları konusunda çok fazla işlenen “ çocuklarımıza temiz bir çevreyi
miras olarak bırakmalıyız” teması, günümüz insanının tabiata bakışının bir başka yönünü
ortaya koymaktadır. “Günümüzde insanlar kendilerini tabiatın mutlak sahipleri olarak gördükleri
için onu miras bırakmaktan bahsedilmektedirler.” (Uslu, 1995: 13). Mülkiyet iddiasından
vazgeçip birer emanetçi olduğumuz bilinciyle çocukları çevre ve çevre sorunları konusunda
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 443