II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ın eğitimlerinden ya da kişisel becerilerini geliştirmelerinden ziyade hükümete bağlı ve mevcut
durumu destekleyen iyi birey yetiştirmektir.
Birçok dergide kullanılan dil ve üslup ağır Osmanlı Türkçesinden ibarettir. Dergilerde
okunması, anlaşılması ve özümsenmesi zor olan metinler okumaya karşı olumsuz bir kanaat
oluşturmaktadır. Çocuk dergilerinin her yaştan çocuk tarafından alınıp okunabildiği kabul edilse
de yaş itibarıyla daha küçük olan çocuklar için uygun değildir. Bu dergilerden bir tanesi de 43
sayı olarak çıkan Çocuk Bahçesi adlı dergidir.
43 sayı olarak çıkarılan Çocuk Bahçesi, daha çok büyüklere mesaj veren, resimsiz ve ahlakî
bir dergi olarak Selanik’te çıkarılmıştır (Yalçın; Aytaş, 2002: 212).
Genel olarak çocuk dergilerinde, çocukların iyi birer birey olmalarına dönük eserler verilmiştir.
Çocukların ahlaki ve sosyal gelişimlerine destek olmak amacıyla çeşitli yazıların,
hikâyelerin, şiirlerin vs. yer aldığı bu dergiler aynı zamanda görsellerle de zenginleştirilerek
çocukların ilgilerinin çekilmesi amaçlanmıştır. Bununla birlikte dergilerde sık sık hükûmet lehine
propaganda yapıldığı görülmektedir (Altunbay, 2015: 219). Örneğin Talebe Defteri adlı dergide
donanma ve Hilal-i Ahmer için küçük okuyuculardan destek istenir. Örneğin zaman zaman
yaptığı uyarılarla I. Dünya Savaşı’nın çetin yıllarında okuyuculardan destek bekler.
Dergilerin yazar kadrosu incelendiğinde çok az derginin yazar kadrosunun bir kısmının
eğitimcilerden oluştuğu görülmektedir. Örneğin Çocuk Bahçesi adlı dergi, çocuklar için çıkan
bir dergi olmakla beraber Mehmed Emin, Tevfik Fikret, Rıza Tevfik, Ali Ulvi, Nigâr Binti Osman,
Hüseyin Cahid gibi edebiyatın önemli isimlerini bünyesinde barındırır. Dönemin ünlü
yazarlarının eserlerine yer vererek bu alanda da öncülük yapmış olur.
Yazar kadrosu eğitimcilerden oluşmayan dergilerde ise pedagojiden uzak, çocuğun ilgisini
çekmeyecek, beklentilerini karşılamayacak yazıların yer aldığı görülmektedir. Bu yazılar ise
gerek konu, gerekse verilen mesaj itibarıyla çocuğa uygun olmayıp daha çok yetişkinler içindir.
Buradan hareketle dönem itibarıyla çocuk-yetişkin ayrımının henüz tam anlamıyla yerleşmediği
ve yetiştirilen çocukların ülkenin genel siyasi ortamına ve kültürel yapısına uygun olmasının
amaçlandığı söylenebilir.
SONUÇ
Bugünün bakış açısıyla ve değer yargılarıyla geçmişin değerlendirilmesi doğru ve bilimsel
değildir, ancak çocuk dergilerinde geçmişte var olan bu sorunların günümüzde de benzerlerinin
yaşandığını söylemek gerekir. Tanzimat’ta çocuğun ayrı bir birey olduğu, ihtiyaçlarının,
beklentilerinin olduğunun fark edilmesi önemli bir adımdır. Çocuğa dönük eserler verilmesi ve
hep daha iyisinin amaçlanması bunun bir göstergesidir. Yine de yaşanan sorunlardan nasibini
alan birçok derginin yayın hayatını erken noktalaması kaçınılmaz olmuştur. Cumhuriyet öncesi
çıkan dergilerdeki yazılar ise çocuk eğitimi açısından ayrı bir konuyu barındırmaktadır. Bu yazıların
çocuklara uygun olup olmadığı, verilen mesajlarla neyin amaçlandığı ve nasıl bir insan
yetiştirilmeye çalışıldığı dönemin genel sosyal, siyasi ve kültürel yapısını hakkında fikir vermesi
bakımından önemlidir. Bu dönemdeki birçok dergi çocuk eğitimi, gelişimi ve çocukların beğenisi
göz ardı edilerek ortaya çıkmış, var olan siyasi otoritenin benimsetilmesi ya da yeniliklerin
yerleşmesi amacıyla aracı olarak kullanılmış. Kısa ömürlü bu dergiler arasında kullanılan dil
ve üslubun yanı sıra çeviri eserler de ayrı bir sorun teşkil etmektedir. Dolayısıyla dergicilik
mantığının tam olarak yerleşmediği dergiler çocuklara uzak kalmış ve başlangıçta belirttikleri
amaçları gerçekleştirememişlerdir. Bütün bu sebepler de 1869’da basılan ilk çocuk dergisinden
1928’e kadar geçen 59 yılda birçok derginin yayın hayatını erken noktalamasına sebep olmuştur.
KAYNAKLAR
Çıkla, S. (2005). “Tanzimattan Günümüze Çocuk Edebiyatı ve Bazı Öneriler”. Hece Dergisi Çocuk
Edebiyatı Özel Sayısı. Ankara: Hece Yayıncılık.
Yalçın, A.; Aytaş, G.(2002). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
636 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu