II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

-Ay Siçann, sen ne güclüsen?
Siçan dedi:
-Men güclü olsaydım, pışık meni yemezdi.
Garı dedi:
-Ay Pişik, sen ne güclüsen?
Pişik iki elini gabağa, iki ayağını dala goyub, gerdenini çekib, guyruğunu gayxızıb,
gözlerini bereldib, dilini çıxarıb Garı’ya dedi:
Güclüyem hay güclüyem,
Demir darag dişliyem.
Yük üstü yaylağımdır,
Yük altı gışlağımdır.
Kürsü üste duraram,
Bığlarımı buraram (Azerbaycan Nağılları,1988:18-19).
En bit kin ve dramatik hareketler akınına malik olan bu nağılda her şey konkret-net ve
seslidir: obrazların kendilerine has olma özellikleri hareket halinden aşılır.
Umumiyetle, “Masallardakı olaylar insanların hayellerine ve isteklerine göre şekillenir”
(Nedim Bakırcı, 2010b:14) fikri harfi manada masalın serbest olmadığını gösterir; halbuki masal
özüne has bir serbestliye maliktir: masal-nağıl kendi-kendini şekillendirir; onu söyleyen usta
bir nağılcıdır: poetik şekillendirme nağılcının bedii dil yatımına bağlıdır; onun dil ve ifade üslubunda
nağıl hareketi var.
Kırım Tatarlarının nağıllarını neşir ettiren Dr.Nedim Bakırcı Krım Tatar nağıllarının özelliklerini
birkaç yönden seciyelendirir:birincisiü Krım Tatar Masallarının şekil özellikleri; burada
masalların “dış yapısı ile bağlı özellikleri” açıklıyor: masal destan ve halk hikayesine göre kısa,
efsaneye gö uzun metinlerdir”; bu anlatımda o, nağılların hem kısa, hem de uzun metnli olmalarını
seciyelendirir;
İkinci bir şekil halı: Kırım tatar Masallarının “nesr” halinde olduğunu söyüyor, aynı zamanda
“nazım-nesir karışımı olduğunu” da kayd edir, “usta anlatıcılar masalı daha güzel bir
hale getirmek ve dinleyicilerin isgisini arttırmak için masalların çeşitli yerlerinde şiire müraccat
ederler” (Nedim Bakırcı, 2010(B):15).
Dış şekiller kontekstinden araştırmacı Dr.Nedim Bakırcı ardıcıl olarak bu terkip leri ayırır:
1(başlangıç (giriş) formelleri;
2) bağlayış (geçiş) formelleri:
3) benzer durumda kullanılmayan formeller: aynı olayın tekrarlanması, iki varlığın karşılıklı
konuşmaları ve bir varlığın tasvirini ifade eden formellerdir;
4) bitiş formelleri.
Araştırmacı dış şekline göre Kırım Tatar Masalları ikinci tip özelliklerini “Muhtava özellikler”
adlandırır.
Masalın-nağılın bedii-poetik hareketi –dilin çokrenkli tasvir ve terennüm şekillerinden
ibarettir. Masalda söz sğzü çekir, bir-birile ilgisi olmayan sözleri bir-biri ile ilghi tapır, şekil
kurur şekilenir, mana kurur manalanır. Bu cür şekillnme ilk sözden, nağılın başlanğıcından
başlıyor.Bu anlamda, bir nezeri fikirde değildiyi gibi: “Masal başındaki tekerleme, bir-biriyle
pek ilgisi olmayan kelimelerin bir araya getirilmesiyle meydana gelmiş kelime oyunlarından
teşekkül etmiştir”(Türk Halk Edebiyatı (Editör M.Öcal Oğuz), 2008: 140).
Nağıllar-halk bedii duhasının mahsuludur; nağıllar çok zarif ve ince, selis poetik strüktüre
maliktir. Strüktür poetika nazarından yanaşsak, geti şekilde söyleye bilerik ki, halk yaratıcılığının
diger janrları gibi, Hağılların da da özünemahsus, elahitte dil ve üslubu, bedii-poetik normaları
vardır. Ner şeyden önce, biz şunu bedii dil normaları mündericesinden deyerlendirmeyi
vacip sanırık.
132 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu