II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

1.Bölüm
İnsanoğlu tabiata hep derin anlamlar yüklemiş, tabiatın murakabesinin metafiziksel gerçeklere
açılan bir kapı olduğunu düşünmüştür. Bunun içindir ki tabiatı günümüzdeki gibi amprik
yöntemlerle değil metafizik yöntemlerle anlaşılabilecek kutsal bir yapı olarak düşünmüştür.
Bu düşünceden ötürü bir değerler sistemiyle tabiata yaklaşmıştır.Afrika yerlilerinden Kızılderililere,
İslam uygarlığından Hint, Uzakdoğu uygarlıklarına kadar bütün kadim uygarlıklarda çevreye
günümüzün popüler tabiriyle “ekolojik” bir bakış açısı söz konusudur (Uslu, 1995: 9). Tüm
çevreyi tek bir çevre kabul edip, her şeyin birbiriyle olan karşılıklı ilişkisini kabul eden bir bakış
açısıyla değerlendirmiştir. Kendisini “çevreden soyutlamayıp ona uzaktan bakmamış, tüm canlıların
bir bedeni ve varlığı olduğunu kabul etmiştir.” (Arzen,2006: 7). Günümüzde modern bir
felsefe yaklaşımı olan “çevre estetiği” de bu kadim algıyı yeniden canlandırmak için gereken
öğretileri ve perspektifi tartışmaya açmıştır.
Günümüzde ise tabiat konusundaki hakim fikrin yukarıda anlatılan yaklaşımlardan tamamen
farklı olduğunu görüyoruz. Son birkaç yüzyıldan beri “tabiat ya savaşılması ya mağlup
edilmesi gereken vahşi bir düşman veya alınıp satılabilen bir meta, yahut bir hammadde kaynağı
vs şeklinde telakki edilmektedir” (Uslu, 1995: 11). Vahşi tabiatı ıslah etme, “ehlileştirme” telakkisi,
onun gizemini çözdüğünü iddia eden ve ona boyun eğdiren egemen anlayışla beraber
sömürü haline almış, tahrip boyutuna ulaşmıştır. Ayrıca “bilimsel devrim ve ileri teknolojinin
beslediği bu tahrip edici bilinç (Yelken, 2005: 125) neticesinde insanoğlu çevreye yabancılaşmıştır.
Çevreyi bir makine gibi gören insanoğlu, “madem bir problem var o halde bunu bozulan
bir aleti tamir eder gibi halletmek gerekir” diye düşünür(Uslu, 1995: 15) ve her geçen ona biraz
daha yabancılaşır.
Bu yabancılaşma, varoluşun temelinde maddenin yattığı söyleminden beslenir. Çevreye
yönelik radikal değişimin başlangıcı diyebileceğimiz Aydınlanma Dönemi “yeni insan” tipi için
dünya artık “birbirinden kopuk nesneler yığınından oluşan dev bir makinedir.” (Uslu, 1995: 55).
Varoluşu maddeye indirgeyen bu yeni yaklaşım sonucu her türlü metafizik ve vahye dayalı
kozmolojik öğretiler terk edilmiştir. Tabiatla uyum içinde olmaya çalışan insan yerine onun her
türlü gizemini çözmeye çalışan, ona hakim olmak için onunla çatışan bir insan gelir. Bu kıpır
kıpır, yerinde duramayan “yeni insan”, doğada keşfedilmemiş ve sömürülmemiş hiçbir bakir
alan kalmaması için yoğun bir mücadele vermiştir. Reform hareketleri ve bilimsel devrimle
birlikte büyük bir hız kazanan bu süreç neticesinde “dünyayı insandan koruyacak hiçbir güç
kalmamıştı.” “Hikmeti aramaya yönelik bilgi anlayışından insanın hakimiyetini artırması için
elinde bir güç olarak gördüğü bilim anlayışına, kutsal bir niteliğe sahip kozmostan da mekanik
kurallara göre işleyen evren anlayışına geçilmiştir.” (Uslu, 1995: 56). Kartezyen düşünceyle
birlikte madde ve ruhun ayrılması insanın eşyaya hatta kendine bakışında büyük bir yabancılaşmaya
sebep olmuştur. Yaşanan bu epistemolojik ve ontolojik kırılma bugün etkisini artarak
gösteren çevre sorunlarının teorik açıklamasıdır. Yaşanan sorunların felaket boyutuna ulaşması,
diğer canlılarla birlikte insan neslini tehdit etmeye başlaması ve yeryüzünün artık taşıma kapasitesinin
azalması insanoğlu bu felaketten nasıl kurtulacağı ile ilgili arayışlara başlamıştır. Son
yıllarda insan teki, dehşetle şu iki hususun ayırtına varmış görünmektedir: birincisi bu dünyadan
başka yaşanabilecek bir dünya yoktur; ikincisi bu dünyanın sahip olduğu kaynaklar sınırlıdır
(Aral, 2007: 64).
Bu farkındalık neticesinde çevre sorunlarının acil çözümü için devreye pek çok aktör
girmiştir. Sorunun ciddiyeti ve çapı, konunun bilimsel olarak ele alınmasını zorunlu kılmıştır.
Pek çok ülkede bilimsel toplantılarda konuyla ilgili konferanslar gerçekleşmekte, çeşitli sivil
toplum kuruluşları meseleye dikkat çekerek kamuoyu oluşturma çabaları yürütmektedir. Akademinin
de katkılarını esirgemediği konuyla ilgili olarak ekoloji, tıb, biyolojik bilimler ve çevre
bilimi gibi fenni bilimlerin yanısıra sosyal bilimler konunun üzerine yoğunlaşmaktadır. Felaketlerin
önlenemez bir şekilde artması ve meydana gelen ağır sonuçlar neticesinde din ve felsefe
branşındaki uzmanlar da meseleye ahlâki ve etik açılardan yaklaşarak katkıda bulunmaktadır.
Böylece çevre sorunlarıyla ilgili olarak interdisipliner bir anlayış ortaya çıkmaktadır. Yaşanan
felaketlerin insan hayatını tehdit ediyor oluşu hükümetler nezdinde gündeme alınmış, “çevre
sorunlarıyla ilgili olarak pek çok uluslararası sözleşmeler, ‘yumuşak hukuk’ denen ve teknik
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 439