II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

sonucunda ortaya çıkan toplumsal değerler, “belli bir toplumda oluşan, ortaklaşa kabul gören,
düşünce ve kuralların uygulama biçimlerini yansıtan ölçütlerdir. Genellikle beğeniye, ahlak ve
inançlara dayanır. İnsan davranışlarının hangilerinin iyi, hangilerinin doğru ve yararlı olduğunu
belirtir.” (tgtml.meb.k12.tr).
Türk toplumu tarafından kabul gören değerler, içerisinde milli unsur ve motiflerin yer aldığı
Dede Korkut Hikâyeleri’yle en açık şekilde ortaya konmuştur. “Dede Korkut Hikâyeleri
bize eğitim ve öğretimde doğru kişilik geliştirmede bilgi ve hüner kadar duygusallık kazanmanın
da gerekli ve önemli olduğunu anlatmaktadır… Hikâyeler hem bireysel psikoloji hem de
sosyal psikoloji açısından önemli ipuçları veren fevkalade dikkat çekici örneklerdir.”(Türkeş
Günay, 2000: 202).
Bu bölümde ele alınan konular; yardımlaşma-dayanışma, saygı, tedbirli olma, cesaret, haset
etmemek, yalan söylememek, arkadaşlık, vatanseverlik-sadakat, sır tutma, vefa, misafirperverlik,
sorumluluk alma, aklını kullanma, adil olma ve estetiktir.
Yardımlaşma-dayanışma
Türkler tarihin her safhasında yardıma muhtaç olanlara yardım elini uzatmıştır. Ele alınan
hikâyelerde de yardımlaşma ve dayanışma içerisinde oldukları görülür.
Salur Kazan’ın evinin yağmalanıp ailesinin kaçırılmasında yardımına kâfirlerle savaşan
çoban ve arkasından Oğuz beyleri gelir. Kâfirler, Burla Hatun’a kadeh sundurmak istediklerinde
kırk ince belli kız Burla Hatun’un kim olduğunu belli etmez. Bir dayanışma örneği gösterirler.
Bir başka anlatıda yine Salur Kazan, esir oğlunu kurtarmaya gittiğinde Burla Hatun’la Oğuz
beyleri yardıma gider, birlik ve beraberlik duygusu aşılanır. Yigenek, 16 yıldır esir olan babasını
kurtarmak için yola çıktığında yanında yirmi dört kahraman sancak beyi vardır. Segrek, esir
olan kardeşi Egrek’le birlik olup düşmanı yenerler.
Saygı
Oğuz Türklerinde yiğitler bir yer gideceği ya da akın isteyeceği zaman Han’ın huzuruna
çıkar ve müsaade isterler. Segrek, kardeşi Egrek’in esir olduğunu öğrendiğinde sohbete girer ve
müsaade ister. Saygı, sadece devlet büyüğüne değil, aile içinde anne-babaya da hürmet de kusur
edilmez. Ayrıca Oğuzlar için Dede Korkut da saygı duyulacak önemli bir kişidir, ya çok zor
durumda kalındığında (Tepegöz olayı- Beyrek’e kız isteme) ona başvurulur ya da güzel bitmiş
bir olay sonrasında kopuzuyla ortaya çıkarak hayır dualar eder.
Özbay ve Tayşı (2011: 21) araştırmaları sonucunda en fazla saygı değeriyle ilgili örneğe
(38 adet) ulaşıldığını belirtir. Saygı, Türk toplumunda olmazsa olmaz temel değerlerden biridir.
Tedbirli olma
Salur Kazan’ın evinin yağmalandığı hikâyede başlıca fikir, tedbirsizliktir. Şarabın etkisiyle
ani karar verip evini bırakıp gidiyor, tedbirsiz davranıyor. Bir casus da bunu kâfirlere haber
ediyor. On iki hikâyenin beşinde casus kavramıyla karşılaşılır. (Salur Kazanın Evinin Yağmalandığı
Destan, Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek, Kazan Bey Oğlu Uruz’uz Esir Olduğu, Begil
Oğlu Emren, Uşun Koca Oğlu Segrek destanları). Bu, düşmanın sadece dışarıda değil, içerde de
olduğunun, ufak bir açığı kolladıklarının ve bu yüzden tedbirsiz davranmamak gerektiğinin bir
işaretidir.
Cesaret
Göçebe halinde yaşayan Oğuz için hayat sürekli bir mücadeleden ibarettir. “Bu daimi
mücadele hayatı insanın hem fizyolojik hem de psikolojik bakımdan çok kuvvetli olmasını icap
ettirir. Bundan dolayı bu toplumlarda vücut kuvveti ile cesaret en yüksek değerler haline gelmiştir.”
(Kaplan, 2012: 18). Bir kahraman için savaşta anne-babasını, ailesini, milletini korumada
ve avlanmada öne çıkan değer cesarettir.
Salur Kazan’ın evinin yağmalandığı vakit anası, karısı ve oğlu esir olarak götürülür. Kazan’ın
ailesini kurtarmaya gidişi, Yigenek’in esir babasını, Segrek’in esir kardeşini, Uruz’un
babasını, Emren’in yaralı babası yerine yiğitleriyle tek başına düşmana göğüs germeleri, Ba-
280 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu