II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

SERVER BEDÎ NAM-I DİĞER PEYAMİ SAFA VE ÇOCUKLAR
Yakup ÖZTÜRK *
ÖZET
Türk romanının en güçlü isimlerinden biri olan Peyami Safa'nın Server Bedî adıyla bir kısmı polisiye
olan romanlar yazdığı bilinmektedir. Bu romanların, Peyami Safa'nın maddî kaygılarından dolayı kendisine
para kazandırmasını hedeflediği için yazdığı edebiyat kamuoyunda kabul görmüş ve tartışmaya
açılmamıştır. Peyami Safa'nın sadece maddî gelir sağlaması amacıyla Server Bedî müstearlı romanlar
yazdığını söylemek, bu büyük romancıya haksızlık olacaktır. Bu hep hepine yabana atılır bir tespit olmamakla
beraber Peyami Safa'nın bilhassa çocuk okurlar yaratma endişesi taşıdığını düşünmekteyiz. Çocuk
edebiyatının Türkçe eserlerinde Peyami Safa'nın Cingöz Recai serisi ve Server Bedii adıyla kaleme aldığı
romanlarına devrin çocuklarınca ilgi gösterildiği bilinmektedir. Biz, bu bildiride bilhassa Amerika'da Bir
Türk Çocuğu romanı üzerinden Peyami Safa'nın devrin sosyal meselelerini göz önüne getirerek millî kimlik
inşası sürecinde çocukluğa yaptığı vurguyu merkeze alacağız. Peyami Safa, Osmanlı'nın tarih sahnesini
terk etmesinden yeni Cumhuriyet rejiminin varlık bulduğu zamanı yaşamış, bu uğurda yazılar ve romanlar
kaleme almış, iki devrin önemli tanıklarındandır. Osmanlı'nın çöküşüyle birlikte ortaya atılan düşünce
sistemlerinden Türkçülüğün yankı bulduğu edebî eserler vardır. Peyami Safa da, çocukluk evresinin derin
tahlillerini Dokuzuncu Hariciye Koğuşu gibi bir romanda göstermesinin yanında Server Bedii imzasıyla ve
Cingöz Recai serileriyle kaleme aldığı romanlarında da anlatmıştır. Millî kimlik ve çocuk zihninin Peyami
Safa kaleminde nasıl bir araya geldiği bu bildirinin omurgasını oluşturmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Peyami Safa, çocuk edebiyatı, millî kimlik inşası
Giriş
Sadece Cumhuriyet sonrasında değil, Türk edebiyatının hemen tamamında bir roman dili
inşa etmeyi başarmış, romanın ontolojik varlığının bütün bileşenlerini metinlerine taşımayı bilmiş,
bir Türk romanının varlığını yazdıklarıyla tescillemiş pek az romancımızdan biridir Peyami
Safa. Kalemini hangi türle buluşturmuşsa o türe değeri sorgulanamaz katkılar sağlamıştır. Kurgusal
metinlerden öğretici metinlere kadar pek çok sahada işlek bir dünya kurmuştur. Bu metinlerden
bir kısmı da çocuklar ve gençler için kaleme aldığı ve annesinin adı olan Server Bedia'ya
telmihle Server Bedî adıyla yazdığı romanlarının dışında Cingöz Recai Maceraları, Kartal İhsan
Maceraları, Çekirge Zehra Maceraları'dır. Peyami Safa, bu metinlerin kaleme alındığı yıllarda
dünyada büyük itibar gören polisiyenin Türk edebiyatındaki önemli temsilcilerinden biri olmuştur.
Buna Kemal Tahir'in Mayk Hammer'lerini ilave edebiliriz.
Peyami Safa, ırkçılıktan uzakta, bugün kültürel milliyetçilik adıyla çağrılan bir düşünce
iklimine sahipti. Romanlarında, Türkiye'nin batılılaşma macerasına dair okumalar yaptığı gibi
çocuklar için kaleme aldığı metinlerde de onların Türk kalarak dünyaya açılmalarını teklif ediyordu.
Cesur Çocuklar, Havaya Uçan At, Küçük Alp'in Yıldızı gibi hikâye ve masalları doğu
edebiyatının birikiminden istifade ederek, bu milletin taşıyıcısı olduğu geleneği çağının çocuklarına
sunmak arzusundaydı. Safa'nın hayat hikâyesine bakanlar, bu kitapları maddî bir beklenti
ile piyasa için yazdığını söylerler. Bu durumun gerçekliği Server Bedî serisinden çıkan kitapların
Peyami Safa'ya ait olduğunu ve onun güçlü kaleminin bu eserlerin üzerinde bir gölge gibi
*
Yrd.Doç.Dr., Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Fen-Edebiyat Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, yakup.ozturk@bilecik.edu.tr
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 63