II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

uhi sarsıntıları fonunda felaketin felsefi mahiyetini soyut mefhumda açabilme becerisinden
kaynaklanmıştır.
Geşem İsabeyli son dönemler çocuk nesrinde ilginç hikayeleriyle bilinen simalardan biridir.
Yazarın hikayelerinde dikkat çeken noktalardan biri, neyiyse direkt telkin etme duygusundan
uzak olması, telkin olunan düşüncenin süjenin mantıki akarını doğurmasıdır. Bu özellikler
yazarın “Bağban”, “Göçebeler” hikayeleri “Boz Cücelerle Ünlü Hırzısbaşı Kara Kedinin Ölüm-
Dirim Savaşı” masalı için karakterikdir. Folklor, tüm komponentleri tasvir, ifade imkanları,
hikaye metodu ile bu eserde lider konumdadır. Yazar, “Bağban” hikayesinde sıradan bir gerçeğe
ilginç bir şekilde yaklaşarak, onu folklor süjesine dönüştürmektedir. Bu bir taraftan doğayla
insan arasında manevi bağları, armoniyi, bu ilişkilerin derin köklerini yansıtma, bulma ve gösterme
ustalığını, öte yandan ise çağdaş konuyu folklor süjesine dönüştürme becerisini ortaya
çıkarmaktadır.
Çocukla iletişim son derece talepkarlık gerektirmektedir. S. Ağabalıyeva şunları
kaydetmektedir:
“Çocuğa hitap, çocuğa yönelik sohbet temizlik, bütünlük, samimiyet talep etmekte, karşıdakiyle
“yaşıt” olunabildiğinde, diyalog alınmaktadır. Çocuğa hitaben yazılan şiirin, hikayenin, nasihatın
başarısını hem de bir yön temin etmektedir ki, estetik ideali takdim ve telkin eden azıcık psikolog, azıcık
pedagog, azıcık alim, azıcık da... büyük çocuk olsun gerek” (Halil, 2011: 482-483)
Çocuğun aldığı enformasyon, büyüklerden farklı olarak ilkin enformasyondur.
Büyüdüğünde okuduğu herhangi bir eserin olumsuz veyahut olumlu yönlerini analiz etme
imkanı olduğu halde, çocuk için canlandırılan herhangi bir olay, reel temeli olan gerçeklik,
dakiklik talep etmektedir. Yazar çocuğun yaş düzeyine, çevreyi derketme ve kavrama
imkanlarına uygun olarak gerçekliğin ister olumlu, isterse de olumsuz yönlerini öyle bir dille,
ölçüp-biçilmiş tarzda ifade etmelidir ki, bu çocuğun kafasını karıştırmasın, onda bıkkınlık
yaratmasın.
Çağdaş Çocuk Nesrinde Bilim-Kurgu Janrı
Çağdaş çocuk nesrinde çoğu zaman küçük yaşlı çocukların fantastik kahramanlara, yaşa
uygun olmayan fedakarlık ve korkmazlığına da rastgelmek mümkündür. Fantazinin reel zemini
olmalıdır, reelliğe dayanmalıdır. Fantazi çocuk için idealin, gerçeğin üst katıdır. Çocuk
arzuladıklarını, görmek istediklerini fantastik dünyada bulabilir. Rus eleştirmen V. G. Belinski
fantazinin öneminden bahsederken şunları kaydetmektedir:
“Çocuklarda fantaziyi geliştirmek, onlarda romantik duygular yaratmak çocuk
edebiyatının temel görevlerinden biridir. Çünkü, fantazi insanı üretici emeye karşı
ruhlandırmakta, kendi işinin sonucunu önceden tasavvur etme imkanı yaratmaktadır.”
(Belinski, 1948: 244)
Çoğu zaman nesir örneklerinde çocukların fantastik özelliğe sahip hareketleri,
davranışları bediileşmemekte, sönük, yalancı kahramanlık izlenimi uyandırmaktadır. Bunu
Ağanene Seyidgızı’nın “Şirbaba ve Dostları”, Gülzar İbrahimova’nın “Hilaskarlar” hikayesinde
görmek mümkündür.
Dünya edebiyatında T. Mor, İ. Kepler, C. Svift, J. Vern, H. Wels vd. bilim-kurgu janrının
imkanlarından yararlanarak ilginç eserler ortaya koymuşlardır. Azerbaycan edebiyatında ise bu
alana ilgi, XX. yüzyılın ortalarına doğru ortaya çıkmıştır. E. Mahmudov, “RT-1”, “Kainat
Gemisi”, “Venera’nın Gökleri Alev İçindedir”, “Zulmet Denizi”, “Günün Nefesi”, “Atlant
Kızı”, N. Abdullayev, “Sihirli Oğlan”, “Küçük Kiber’in Maceraları”, “Piyade Vezire
Dönüşüyor”, T. Elçin’in “Kızulduz, Yaşar ve Nur Nine”, eserleri bilim-kurgu janrının ilginç
örnekleri sırasındadır.
Tecrübe göstermektedir ki, çağdaş çocuk edebiyatının bilim-kurgu janrındaki başarıları
azımsanmayacak kadardır. Çağdaş öğretim sisteminin karakterine uygun olarak çocuklarda
bilime, öğrenmeye karşı ilgi uyandırma, onların çeşitli bilim alanlarında bilgi ve becerilerini
Konuyla ilgili geniş bilgi için bak.: Zahid Halil, Füzuli Esgerli, Uşag Edebiyatı, Bakü, 2011, s. 384.
56 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu