II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

tik televizyon kanallarına kadar ulaşmıştır. Bu bağlamda 2007 yılında Türkiye’de yayın hayatına
başlayan ilk yerli çocuk kanalı Yumurcak TV, TRT bünyesinde 2008 yılında yayına başlayan
ilk tematik çocuk kanalı TRT Çocuk’tur. Süreç içerisinde yayın sektöründeki gelişmeyle birlikte
Türkiye’deki yerli ve yabancı tematik çocuk kanallarının sayısı hızla artmıştır. Bu kanallar içerisinde
Disney Grubu Kanalları (Disney Channel, Disney Junior, Disney XD), MinikaGo ve
Minika Çocuk, Kidz-Animez, Smart Çocuk, Cartoon Network, Da Vinci Learning, Baby TV,
Luli TV, Baby First TV, Duck TV, Nickelodeon ve Nick Jr. sayılabilir (Ankaralıgil, 2014; Doğan
ve Göker, 2012). Kanalalrdaki bu artış çocuklar üzerinde de çeşitli etkiler oluşturmaktadır.
İlhan ve Çetinkaya’nın (2013) araştırmasında günün her saatinde çizgi film izleme imkânı sunan
tematik çocuk kanallarının televizyon bağımlılığını artıran bir unsur olduğu görülmüştür.
Ülkemizde sayısı her geçen gün artan çocuk kanalları ve televizyonun yetişkinlere oranla
çocukları daha çok etkilemesi gibi koşullar göz önüne alındığında bu kanalların içerikleri ve bu
mecralardan gönderilen mesajların etkilerine karşı çocukların korunması adına bu yayınların
denetimini gerektirmektedir (Mangır ve İnal,1994; Yavuzer, 2003). Bu bağlamda çocukların
zararlı içeriklere karşı korunmaları için ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli düzenlemeler getirilmiştir.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Avrupa Konseyi İnsan Hakları
ve Ana Hürriyetlerini Korumaya Dair Sözleşme ve Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına
Dair Sözleşme gibi temel düzenlemelerin yanı sıra Avrupa Sınırötesi Televizyon Sözleşmesi ve
Avrupa Birliği Görsel-İşitsel Medya Hizmetleri Yönergesi gibi düzenlemeler sayılabilir. Ülkemizde
bu konudaki çalışmalar ise Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği ile ilişkilerin neticesinde
düzenlenmesi neticesinde getirilen düzenlemeler sonucunda 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların
Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun ve ilgili yönetmeliklerle çocuk yayınlarına
ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Bu kanunun 14. Maddesinin 3. Bendindeki (R.G.:
03.03.2011/27863) “genel ve tematik içerikli yayın yapan televizyon kuruluşlarının, çocuk yayınlarında
çizgi filmlere yer vermeleri hâlinde, çizgi filmlerin en az yüzde yirmisinin, diğer
çocuk programlarının en az yüzde kırkının Türkçe dilinde üretilmiş yapım olması ve Türk kültürünü
yansıtması zorunludur” şeklindeki ibareyle 0-18 yaş arasında yer alan çocuk vatandaşların
korunması amaçlanmıştır (Ankaralıgil, 2014).
Televizyon yaygın, erişimi ve kullanımı kolay bu araç aynı anda ses ve görüntüyü sunan
etkileşim gücünden dolayı en etkili ve en çok takip edilen kitlesel iletişim araçlarındandır (Güngör,
2014; Öztürk ve Karayağız, 2007; Şirin, 1998). Bourdieu’ya (1997) göre diğer kitle iletişim
araçlarına göre nüfusun büyük bir bölümü televizyondan gönderilen mesajlarla yapılan bilinçlendirilmenin
etkisi altında kalmaktadır (Akt: Doğan ve Göker, 2012). Sahip olduğu niteliklerle
insanlar üzerinde önemli bir güce sahip olan bu araç bireysel yaşamın yanı sıra aile içi ve toplumsal
ilişkilerin yapılandırılmasında da biçimlendirici, yönlendirici, düşünce üretici etkin bir
işleve sahiptir. Değişen aile tipleri ve yaşam şartlarına bağlı olarak bir nevi bakıcı, oyalayıcı ve
zaman geçirici olarak çeşitli işlevler üstlenen televizyon anne-babaların çocuklarının ruhsal
beklentilerini beslemek için yararlandıkları “elektronik bir bakıcı” ya dönüşmektedir (Doğan ve
Göker, 2012; Yapıcı, 2006). Rigel’e (1995) göre de çocuklar zamanlarının büyük bir bölümünü
televizyon izleyerek geçirmektedir. Dökmen (2005) ise çocukların televizyonla olan etkileşiminin
çocuğun yaşı, ailenin sosyokültürel düzeyi, ailenin çocuk üzerindeki kontrolü, televizyondaki
kanal sayısı, yayın saatleri ve çeşitliliği gibi değişkenler tarafından etkilendiğini belirtmektedir.
Nitekim çocukların televizyon izlemeye ilişkin ayırdıkları zamanlara yapılan araştırmalarda
bu görüşü destekler niteliktedir. Mete (1999) tarafından yapılan araştırmada çocukların %77’si
ders ve ödev yapmanın dışındaki vakitlerini televizyon izlemeye ayırdığı, Erdoğan ve Baran
(2008) tarafından yapılan araştırmada altı yaş çocuklarının günde ortalama 2-4 saat arası televizyon
seyrettikleri ortaya konulmuştur. Benzer şekilde Yalçın ve diğerleri (2002) tarafından
yapılan araştırmada ise okul öncesi ve ilköğretim çağı çocuklarının % 62’si günde 2 saati, %
8,3’ü ise günde 4 saati televizyon izlemeye ayırmaktadır. Öztürk ve Karayağız’ın (2007) 3-6
yaş düzeyinde çocuk sahibi ebeveynlerle yaptığı araştırmada çocukların % 47,8’inin iki saat ve
daha fazla televizyon izlediği, Aral ve Aktaş (1997) tarafından yapılan araştırmada da ilköğretim
öğrencilerinin hafta içinde televizyon izlemeye diğer etkinliklerden daha fazla süre ayırdıkları
sonucuna ulaşılmıştır. Doğan ve Göker (2012) de yaptıkları araştırmada çocukların büyük
çoğunluğunun günde ortalama 1 ila 2 saat arasında televizyon izlediğini tespit etmiştir. Yapılan
374 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu