II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

lüm", Deyin gülün evlatlarım ", M.Seyidzadənin" Nergis "," Ceylan ", A.Şaikin "Oyuncu
bağalar", S.Vəliyevin "Bıyıklı ağa", "Sor cüllütü" vb. usaqların düşüncelerine, düşüncesine,
ilgisine cevap veren örneklerdir.
XX yüzyılın 60'lı yıllarını ve ondan sonraki onillikleri Azerbaycan edebi-teorik görüşü
tüm müstevilerde yeniləşmələrlə, milli değerlere, orijinal düşünceye tercih vermelerle
yorumluyor. Çocuk sanatsal nesri de bu bağlamda her zaman geniş tahlillere, ilişkilere imkan
sağlamıştır. Burada bazı yönler, sanatsal düşüncenin zengin enerji kaynaklarını özünde içeren
etme özellikleri görülmektedir ve tahlilleri de aynı düzlemde yapmak gereği ortaya çıkar.
Elbette en önde gelen çizgi halk edebiyatından, halkın zengin edebiyat geleneklerinden behrelenme
idi. Bunun diğer tarafında yaşlı neslin yaratıcılığı duruyordu. S.Rəhimovun "Gülen
balık", "Gülsabah", "Peri çakılı" kitaplarına olan hikayeler, M.İbrahimovun "Hayattan hikâyeler"
silsilesi, E.Veliyevin "Bir çift yıldız", "Çocuklara sovqat" hikâyeler koleksiyonu vb. kendi
içinde daha önceki geleneğin devamı olup orijinal faturaya hesaplanıyordu. Elbette Sovyetler
döneminin dikte ettiği yaklaşımlar, Sovyet adamı düşüncesi, idealoji sferanın telkinleri bir yön
gibi edebiyatı yönlendirmede idi. Azerbaycan Yazarlar Birliği'nin çocuk edebiyatının genel
durumuyla ilgili bilinen-ünlü toplantısı (1962 14 Ekim), İ.Qasımovun, S.Rəhimovun, R.Rzanın,
Q.Qasımzadənin raporları, ayrıca Azerbaycan yazıçılarnın VI kurultayında "İki kurultay arasında
Azerbaycan çocuklar edebiyatı "konusunda M.Cəfərin raporu tümüyle edebi-kültürel çevrenin
sorunlarına hesablanmışdı.
Halk sanatı tüm müstevilerde edebiyatın, sanat arsenalın enerji kaynağı olmuş ve yirminci
yüzyılın ikinci yarısında da bu bağlamda kendisinin işlevini şerefle yerine getirmiştir. Bunun
mahiyet ve halkının ulusal bellek düşüncesine bağlanan çok ciddi sebepleri vardır. En birincisi,
bunlar tüm aşamalarda gerçek tarihi zorunluluktan, çocuk edebiyatının spesifikasından kaynaklanıyordu.
Sorunun böyle ciddi, hem de yüzde görünümü edebi-teorik fikrin seçkin temsilcilerini
hep düşündürmüş ve güncel kavramsal kararlar vermeye yol açmıştır. "Çocuk edebiyatına
halk yaratıcılığının bu kadar güçlü etkisinin, bu iki arsenalın yoğun ve kırılmaz ilişkisini ne ile
izah edilebilir? Ne için zaman yazılı literatürde küçük yaşlı nesil için edebiyat oluşturma gerekliliğini
ortaya basınca işte folklordan başlamak - halka dönmek lazım geldi ve ne için kendisinin
tüm gelişimi boyunca çocuk edebiyatı folklorla ilişkisini bozabilir bilmiyor?
Elbette, bu soruya yanıtın ilk belirtisini halk edebiyatının zengin hayal gücü ile çocuğun
duygusal doğası arasındaki garip müvafiqlikdə aramak gerekir. Aslında çocuklar için yaşamın
kendisi bir öykü. Hayat nerede biter, masal nerede başlar bilinmemektedir "(M.Memmedov.
(Pedagoji ortam. 1992, s. 50-51). Bu meselenin bir tarafı, onun diğer tarafında sosyal-siyasi
ortamın geçen yüzyılın altmışlı yıllarında Güncellediği zorunluluk vardı. Onu da ilave edelim
ki, bu kavramsal yaklaşım çocuk edebiyatının, bir bütün çocuklar düşüncesinin spesifikasını,
farklı içerik katlarını mahiyet olayı olarak temsil eder. Bunlar tek başına çocuk davası ile halk
sanatı arasındaki düşncə yakınlığı, yaşam olaylarının derki ve takdimi konusunda bir eyniyəti,
tümüyle milli ruhu yansıtma seciyyesi ile bağlıdır. M.İbrahimovun "Mehribanın defteri", "İlk
ders", "Göyərçinlərim", "Feride ve arkadaşları", "Murovdağın eteğinde" ilginç bellek, maneviyat,
düşünce farklılıkları ile karakterizedir. Bu hikayelerde yazarın yarattığı Samet, Ceyran,
Qaragilə , Nazlı, Feride, Hafız, Ayaz imgeler kendi karakter özellikleri, davranışları ve ilişkileri
ile milli ahlak normlarının taşıyıcılarıdır. Örneğin, "Feride ve arkadaşları" öğretmen ve öğrenci
ilişkileri düzleminde ciddi telkinlerle, davranış ve münasaibət etiketleri ile karakterizedir.
Hocasının evindeki durumu gören çocuklar bir daha onun büyüklüğüne (öğretmeninin küçük
çocuğunun, qaynanasının, eşinin trajik durumu) inanır, nadinclikdən el çeker ve kaygı
göstermek hakkında düşünürler. E.Veliyevin "Akil babanın dedikleri", "Bala baldan tatlıdır",
"Sarıqız" hikayeleri de kendi eğitim, mahiyeti, taşıdığı fikir özellikleri ile ibretamizdir. Bu
hikayelerin spesifikasında duran özelliklerden biri ve belki de daha temel olanı yazarların öğüt
vermek yoluyla gitmemesi. Elbette bu kendini başka şekillerde, görüntünün ilginç formüllerini
bulup təqdimdə görünüyor. Çocukluk dünyası, onun zengin maceralarına referans yazarın özel
hayatı ve onun tipik olayları şahsında yapılır. Burada halk meişeti, elat yaşam tarzı renkli olaylar
galerileri bir taraf olarak dil ve halk tehkiye formülleri ile sunuluyor. Örneğin,
Ə.Babayevanın "Ağca ve Karaca", "Rüzgar ve kırmızı şapka", "Nineler, Efsaneler", "Nine can,
190 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu