II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

“…Pirinç ve et yemeyeli hayli zaman olmuştu. O ve annesinin yediği şeyler, genellikle, patates ve yumurta
idi. Ne yazık ki annesinin halı dokuyarak kazandığı para, pirinç ve et satın almaya yetmiyordu…”
(Kuduz Köpek, s.9)
“…Gözel, biliyorsun bu aralar halı ve kilim piyasası durgun. Satış olmuyor. Şimdi bu kilim
nerden bakarsan bak, dört bin yedi yüz Tümen * den fazla etmez…” (Kuduz Köpek, s.116)
At:
Türkmen kültüründe at, manevi değeri olan babadan oğla kalan bir hayvandır. Bu yüzden, satılması
ya da bir başkasına verilmesi hoş karşılanmaz. Çünkü baba yadigarı at, ailenin şeref
simgesidir. Romanda annesinin dokuduğu halıları almaya gelen Aracı Cabbar, ahırın girişine
bağlanmış atı görür ve onu satın almak istediğini söyler. Tuvak’ın annesi bu atı niçin satamayacaklarını
şöyle açıklar:
“…Hayır, olmaz. Babasından yadigar bu hayvan. Ona bakmak bizim boynumuzun borcudur…” (Kuduz
Köpek, s.118)
Tamdıra:
Bağlama çeşitlerinden olan “Tamdıra” genellikle ozanların çaldığı iki telli bir müzik aletidir.
Romanda tamdıra, Tuvak’a ölen babasından kalan bir hatıradır ve odanın duvarına asılıdır. Babasından
tamdıra çalmayı öğrenen Tuvak, zaman zaman bu müzik aletini eline alır ve çalar.
“…Tevâk’ın gözü, bu kez de odanın diğer duvarının köşesine dayanmış iki telli bir saz tamdırasına takıldı.
Babası, tamdıra çalmayı çok severdi. Zaman zamanda oturup çalardı; Tuvak da tamdıra çalmayı
ondan öğrenmişti…” (Kuduz Köpek, s.110)
Balıkçılık:
Bölge de balıkçılık yasal yollardan ya da kaçak olarak yapılmaktadır. Tuvak’ın babası hayattayken
ailesinin geçimini balıkçılık yaparak sağlardı. Avlanma izni olmadığı için gecenin karanlığında
diğer balıkçılarla ava giderdi. Bu durum onun hayatına mal olmuştu ve jandarmanın açtığı
ateş sonucu öldürülmüştü. Olaya tanık olanlardan biri şöyle anlatır:
“…Balıkları ağlarımızdan çıkarmış, sahile doğru yürümekteydik. Sahile geldiğimizde, birden güçlü bir
ışık yüzümüze vurdu ve sonra jandarmaların korku salan seslerini duyduk:
Olduğunuz yerde kalın, kıpırdamayın. Yoksa delik deşik olursunuz. Eller yukarı. Ellerimizi yukarı kaldırdık.
Jandarmalar, birkaç gecenin emeği olan balık çuvallarımıza el koydular. Zavallı, Kılıç, duruma
sessiz kalmadı. Zaten her zaman da böyleydi. Yalan yanlış sözlere tahammül gösteremezdi. Bu kez de öyle
oldu. Balık çuvallarının yerine, bu büyük kilimleri alın. Bir iki balık tuttuk, onu da elimizden alıyorsunuz.
Adam mısınız siz be!” diyerek onlara direndi…” (Kuduz Köpek, s.132-133)
Kuran- Kerim Üzerine Yemin Etmek:
Müslüman topluluklarda çok sık görülen bu davranış, yapılan işin doğruluğuna Allah’ı şahit
göstermek için yapılır. Romanda Osman Hoca, Avcı Mergen’in gerçeği anlatması için Kuran’a
yemin etmesini ister.
“…Ne bizim için ne de Tevak için koyunların hiç önemi yok. Biz koyunları, sana vereceğiz; ama bir şartla
Kur’ân’nın üzerine yemin edeceksin. Hazır mısın?...” (Kuduz Köpek, s.203)
Kuran-ı Kerim üzerine yemin etmek büyük bir sorumluluk taşır, zira yalan yere yalan yemin
etmenin imanı noksanlaştıracağına inanılır.
“…Ahali onun ne cevap vereceğini beklemeye koyuldu. Eğer yemin etmezse, ahalinin önünde itibarı zedelenecekti.
Yalan yere yemin ederse de imanını yitirecekti…” (Kuduz Köpek, s.203)
Edebiyat ve Edebî Şahsiyetler:
Romanda Türkmen şair Mahtumkulu Firakî * , Köroğlu ** , gibi şahsiyetlerin Türkmen edebiyatında
önemli bir yeri olduğu ve bu edebî şahsiyetlere ait eserlerin bireyi iyiliğe, güzelliğe sevk
*
İran para birimi
*
Hakkında bilgi için bk. Âlim Kahraman, “Mahtumkulu” Maddesi, Cilt: XXVII, İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2003, s.393-394
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 247