II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATINDA TÜRLER:
MASALLARDA BEDİİ-POETİK HAREKETLER NİZAMI
Ebülfez EZİMLİ *
ÖZET
Nağıl-masal nizamdır: bu, hareket nizamı, habele harekette hareket nizamı demektir; hereket nizamı
düşünce nizamı, ifade nizamı, ses nizamı, söz nizamı, biçim nizamı, mana mazmun- nizamı, canlı
olmak nizamıdır. Nağıllarda var olma ve yok olma mevcutluğu.
Çocukların, gençlerin yetişmesinde, olgunlaşmasında nağılların-masalların mahsusu yeri vardır.
İnsana en güzel nizamlı, biçimli görkem verilip; ve insana en güzel ifade etmek, söylem nizamı verilib.
Nağıl-masal en güzel söylem türü gibi, İnsanın dil-üslup, bedii ifade icadıdır
Ve insana mahsus olan bütün hayal ve tasavvur, duygu ve düşünce strüktürleri kadim dünyanın
söz -Nağıl-masal poetizmi üzerinden nizam tapıp.
Bütün edebiyatlar nağıl-masal nizamlarından başlayıp. Çocuk ve büyüklüğünden asılı olmayarak,
Nağıl bütün insanlar için Nağıldır.
Masallarda bedii-poetik hareketler nizamı. Nağıl-masal sesli ve sözlü anlatımdır. Dünya bediiestetik
düşüncesi Türk Nağıl strüktürleri ile başlayıp.
Türk masalları-nağılları halk bedii dehasının, halk ilminin mahsuludur. Her söylenen ehvalat, haber,
hadise nağıl(masal) adlanmaz, nağıl hesap edilmez
Nağılın (masalın) ”nağıl” stüktüründe hüsüsi poetik nizam—nağıl dili, nağıl üslubu,nağıl sesi, nağıl
tempi, nağıl tehkiyesi, nağıl söylemi, nağıl poeziyası, nağıl gerçekliyi, nağıl nağıllığı vardır. Bütün edebiyatlar
nağıl poetizmınden başlayıp. Nağıl, hayatın evveli-bağlanğıcıdır. Nağıl hayatın devamıdır. Nağıl
hayatın bitmeyen hareketidir.
Orta Asiya’dan böyle, Azerbaycan ve Anadolu nağılları bütün-bütöv bir menbedir: bu masallarnağıllar
Türk Halk ilminin estetik nizamının mahsulüdür. Dünyanın en eski menşe kökünde-varlığında var
olan Türk Halk yaratıcılığı Dünya folklor düşüncesinin esasını teşkil edirdi. Azerbaycan ve Anadolu ellerinin
halk tefekkürü kadim dünyanın yaşı ve sanı üzerinde var olup. Nasıl desek: hem Azerbaycan, hem
de orta Asiya, Anadolu nağılları bir deryadan boy atıp, bir bulaktan-pınardan su içip. Bu masallar-nağıllar
çok zarif e ince poetik terkip ve nişanlara maliktir.
Azerbaycan ve Anadolu masallarında en mühüm bedii-poetik hareket—ritmik harekettir.
Ritmik hareket: ses ritmi-kafiye ritmi: ritmin ritmi+ kafiye; harmonik izlem+ ses uyğunluğu+ ses
talebi: zencirvari sesler hareketi+ sesin şekli; sözün şekli...
Sözün hareket halleri: lanet kuyruklu yazana, rehmet kuyruksuz düze, bir goz bozana, iki goz düzene.
Rehmet yazana, lanet bozana. Söz kalsın, insan gitsin; yaxşılık kalsın, pislik gitsin.
Dost var olsun, düşmen puç; ağıllı yesin, ağılsız hesaplasın.
Hareketde hareket: hareketden hareketin doğması poetizmi; harekete hareket verme tekti.
*
Doç. Dr., Nahçıvan Devlet Üniversitesi Tarih-Filologiya Fakültesi, Nahçıvan Müellimler Enstitüsü Diller ve Edebiyat
Bölümü, Azerbaycan ezimliebulfez@yahoo.com.tr
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 123