II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Misafirperverlik halkın milli değerlerini, manevi özelliklerini yansıtır. Halk kendi
hümanist geleneklerini böyle araçlarla yaşatıyor ve gelecek nesillere iletiyor. Eski tarihe sahip
olan bu adet kendisinde halkın manevî boyutunu içerir. Azerbaycan halkına özgü
misafirperverlik adetleri Nizami Gencevi'nin eserlerinde de tasvir edilmiştir. Onun tarif ettiği
misafirlik adetleri halkımızın kültürü, milli özelliklerinden haber verir. Eserlerinde misafirlik
geleneğinden defalarca bahseden şair "Yedi güzel" eserinde şöyle yazıyor:
Bağ goncası gibi konuk sevendi,
Yanağı gül gibi gülüyordu, şendi.
Vardı işret için mehman odası,
Gökte Süreyyaya değerdi tağı.
Sofralar örtmüşdü, döşenmiş yere,
Görgü öğretmişti hizmetçilere.
Gelseydi bir kişi uzaktan eğer,
Cilov tutup, konuk eyleyerdiler.
Sofra salardılar odaya layık,
Yemek verirlerdi misafire layık (Gəncəvi, “Yeddi gözəl”, 2004, s 129).
Verilen bu örnekte genç nesle halkın misafirlik adetleri, misafiri karşılamak, ona hizmet,
genellikle misafirliğe ait tüm özellikler aydın şekilde açıklanmıştır.
Şairin eserleri gençlere örf geleneklerle birlikte bazı halk inançları ile de ilgili bilgi
sağlar. Böyle inançlardan biri çocuğu olmayanların fakirlere el tutması, sadaka vermesi ve
bunun sonucunda da çocuklarla mükafatlandırılmasına inançtır. Çocuğun adaklarla dünyaya
gelmesi onun eserlerinde sıkça görülür. Daima masallarda, destanlarda görünen bu özellik şairin
"Yedi güzel" eserinde de kendini gösterir. Nizami bu eserde 20 yıldan sonra adakla dünyaya
gelen Behramdan bahsediyor (Gəncəvi, “Yeddi gözəl”, 2004, s 52). Buna "Leyla ve Mecnun",
"Hosrov ve Şirin" poemalarında da rastlıyoruz:
El üste - cömertlik, ayak üstü - din.
Soyu ta kaybolmasın ihtiyar dünyadan,
Bir çocuk istedi büyük hudadan.
Çok adak adadı, bir hayli kurban,
Nihayet lütuf etti; allah bir oğlan (Gəncəvi, “Xosrov və Şirin”, 2004, s, 75).
SONUÇ
Göründüğü gibi sözlü halk edebiyatı Nizami sanatını etkilediği, onu anlam ve sanat
açısından beslediği gibi, Nizami şiirinin kendisi de halk edebiyatına güçlü etki göstermiş, ona
yeni fikirler, konular vermiştir. Onun şiirleri Azerbaycan folklorunun çeşitli konulu folklor
örnekleri ile zenginleşmesinde önemli rol oynamışdır. Nizami'nin hikmet hazinesinden istifade
çocuk, genç, ümumen tüm yaş gruplarından olan okurlara manevi gıda, beyinlere ışık olmuştur.
Şairin şiirlerinin sözlü edebiyat birikimleri aracılığıyla çocuk ve gençlerin yetişmesindeki büyük
rolü yadsınamaz.
KAYNAKÇA
Apoyev B. (2008). Nizami Gəncəvinin pedaqoji görüşləri. Bakı: Adiloğlu.
Atalar sözü. (1985). Bakı: Yazıçı.
Atalar sözü. (2004). Bakı: Öndər.
Azərbaycan klassik ədəbiyyatından seçmələr. (2005). Üç cilddə, I cild. Bakı: Şərq-Qərb.
Gəncəvi N. (2004). Xosrov və Şirin. Bakı: Lider.
Gəncəvi N. (2004). Yeddi gözəl. Bakı: Lider
Sultanzadə V. (1981). Nizaminin hikmət və nəsihətləri. Bakı: Yazıçı.
418 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu