II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Çocukların psikolojisini bilmeyen hiç bir edip çocuklara münhasır eser ortaya
koyamaz.(8,170) Doğrudur, eser yazıldığında olayların akışına uygun kalem oynatılır, fakat
edebi tenkitçiler eserlerle ilgili fikirlerini kaleme alırken eseri sadece kronolojisi ve edebi
türlerine göre değerlendirmemeli, öznenin iç dünyası ile ilgili de fikir belirtmelidir. Öznenin iç
dünyası açılmalı, tahlil edilmeli, psikolojik durumu araştırmanın ana konularından biri
olmalıdır.
“Rəhgüzari-məxluqatda bir möhtaci-məsarif” şiirinde;
Ey dərbədər gəzib ürəyi qan olan çocuq!
Bir löqmə 15 nan 16 üçün gözü giryan 17 olan çocuq!
Əşkilə 18 abrusu 19 da rizan 20 olan çocuq!
Mətlubi 21 nan, qazandığı hirman 22 olan çocuq!
*** *** ***
İnsan kimi bilinsə idi qədrü qiymətin,
Açmış olurdu məktəbi-milli cəmaətin,
Dərk etmək istəmir hələ bu feyzi 23 millətin,
Qalsın nihan 24 vədieyi-fitri-məharətin 25 ;
Ey ehtişami-milləti talan olan çocuq!
Ey dərbədər gəzib ürəyi qan olan çocuq! (2, 70)
Şiirin “bir löqmə nan üçün gözü giryan olan çocuq!” ve “əşkilə abrusu da rizan olan çocuq!”
mısralarında da görüldüğü gibi şair çocukların çektiği sıkıntıları dile getirmiştir. Çocuğa
bir insan olarak değer verilmemesinden yakınmış, çocuklar için bir nimet olan milli okulların
açılmamasından dert yanmıştır. İlim tahsil etme yaşında olan çocuğun bir lokma ekmek için
kapı kapı dolaşması, sonunda yüzsüzleşmesi, sokak çocuğu olması, psikolojisinin bozulması
kaçınılmazdır. Psikolojisi bozuk olan çocuğun geleceği aydın olmadığı gibi mikro planda ailesine,
makro planda da vatana faydası olmayacaktır. Sabir “ey dərbədər gəzib ürəyi qan olan çocuq”
demekle çocukların “yüreğinin kan ağlamaması” için elden geldiğince onlarla ilgilenmeyi
şiirin ana temasına taşımıştır.
“Terbiye” şiiri Rabbimizin(c.c.) bizlere emanet verdiği nimetin – çocuğun iyi
yetiştirilmesini konu edinmiştir. Evladının doğru düzgün terbiye alması tüm ebeveynlerin
arzusu ve isteğidir. Çocuk terbiyesinde hem babanın, hem de annenin rolü büyüktür. Şiirde
çocuğun iyi ebeveynden iyi, kötü ebeveynden de kötü örnek alacağı belirtilmiştir.
Valideynin, təbii, övlada
Nəzəri-etinası 26 tərbiyədir;
*** *** ***
Çünki övlad neməti-həqdir,
Şükri-həqqin ədası tərbiyədir.
*** *** ***
... Cahilin də zavallı övlada
Şiveyi-narəvası tərbiyədir.
*** *** ***
Öyrədir tiflə sui-əxlaqı,
Qaliba müddəası tərbiyədir.(2, 84)
15
löqmə - lokma.
16
nan – ekmek.
17
giryan – ağlayan, sızlayan.
18
əşk – göz yaşı.
19
abru – yüz suyu; mecazi. namus, şeref.
20
rizan olan – dökülen, akan.
21
mətlub – talep edilen, beklenilen.
22
hirman – şiddetli arzu, tamah
23
feyz – iyilik, nimet, bereket.
24
nihan - gizli
25
vədieyi-fitri-məharət – fitri emanet
26
nəzəri-etinası – titiz davranma
620 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu