II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

İLK GENÇLİK ÇAĞINDA ELEŞTİREL DÜŞÜNME BECERİSİNİN
KAZANDIRILMASINDA FABL TÜRÜNÜN KULLANIMI
Müzeyyen ALTUNBAY *
ÖZET
Eğitimin temel amacı nitelikli insanın yetiştirilmesidir. Nitelikli insan yetiştirilmesi çocuk yaşta alınacak
nitelikli bir eğitimle mümkün olmakla beraber bu konuda çocuk edebiyatına büyük sorumluluk
düşmektedir. 21. yüzyılda çocuk eğitiminde dil ve düşünme becerilerinin geliştirilmesine ağırlık verilirken
yaratıcı düşünme, yansıtıcı düşünme, analitik düşünme, eleştirel düşünme gibi düşüncenin birçok alanına
vurgu yapılmakta ve hepsinin de çok yönlü olarak geliştirilmesine çalışılmaktadır. Hatta Türkçe eğitimi
programında belirtilen, öğrencilerin temel dil becerilerindeki (dinleme, konuşma, okuma, yazma) gelişmeleriyle
bağlantılı olarak ulaşmaları ve hayat boyunca kullanmaları hedeflenen dokuz beceriden bir
tanesini eleştirel düşünme oluşturmaktadır. Duyum ve izlenimlerden, tasarımlardan ayrı olarak aklın
bağımsız ve kendine özgü durumu olarak açıklanan düşünme çok yönlü bir etkinliktir. Bilindiği gibi dil
becerilerinin ve bununla birlikte düşünme gücünün geliştirilmesinde edebî metinler önemli rol oynamaktadır.
Her edebî metin bireye farklı beceriler ve farklı öğrenme alanı sunar. Eleştirel düşünme becerisinin
geliştirilmesinde ise fabllar en etkili türdür. Ezopla birlikte ünlenen ve daha sonra La Fontaine, Lessing
gibi fabl yazarlarıyla geliştirilen bu türün temeli toplumsal eleştiri üzerine kuruludur. Fablları hayvan
masallarından ayıran nokta da bu yönüdür. Çocuk edebiyatı aracılığı ile fabl metinlerinin kullanımı öğrencilerin
bu türü tanımalarına ve dolayısıyla eleştirel düşünme becerilerini geliştirmelerine katkı sunar.
Eleştirel düşünme bireyin soyut işlemler dönemine geçmesiyle birlikte (12 yaş +) gelişmeye başlar. Bu
çalışmanın amacı eleştirel düşünme becerisinin kazandırılmasında fablların etkisinin ortaya konmasıdır.
Nitel bir araştırma olan bu çalışmada fabl türünün gelişimi üzerinde durulmuş ve gençlerin eleştirel düşünme,
muhakeme etme, kıyaslama becerilerinin gelişiminde fabl türünün etkisinin ortaya konması
amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Türkçe eğitimi, düşünme, eleştirel düşünme, fabl, edebî türler.
Giriş
Edebiyatın temel malzemesi olan dil, insana bir duyguyu ya da mesajı çok kez farklı şekillerde
anlatma olanağı sunar. Amaca göre değişen anlatım biçimi farklı türlerin doğmasını
sağlar. Böylece aynı konunun değişik türlerle ve anlatım biçimleriyle ifade edildiği görülür. Her
anlatım biçimi ile birlikte her edebî tür, çok yönlü gelişim gösteren insanın farklı duygularına
hitap eder.
Edebiyatın insan üzerindeki etkisinin insanı iyiye, güzele sevk etmek, sorumluluk aşılamak,
yaşadığı çevreye ve topluma daha duyarlı bireyler yetiştirmek olduğu bilinmektedir. Edebiyatın
bu gücü aslında doğrudan dilin gücünden gelmektedir. Var olan yazılı ya da sözlü tüm
ürünler insan emeğinin bir sonucu olup yine insanın duygusal ve düşünsel gelişimine katkı sağlamaktadır.
Söz gelimi, bilmeceler daha çok yaratıcı ve çağrışımsal düşünmeyi, masallar duygu
ve düşünce dünyasını geliştirir. Biyografiler olumlu rol model olmada ve bibliyoterapik katkı
sağlamada en etkili türdür. Şiir, insana duygusal zenginlik katar, destan hamasi duyguları güçlendirir.
Fabl ise, bireye eleştirel düşünme ve muhakeme etme becerisi kazandırır. Bu çalışmada
*
Dr., Giresun Üniversitesi Hüseyin Hüsnü Tekışık Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü. altun.bay@hotmail.com
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 585