II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Dil normaları bedii edebiyatta bütün normaların başıdır. Meselen, Nağılın forma ve mazmunu
dil normalarından nizam tapır. Bütün bediilik atributları, ifade nizamları nağıl dili poetikasının
dahili strüktürüdür. Nağıl dili ve ifade stürüktürü başka strüktürlere benzemez. Bu öyle
bir bedii strüktürdür ki, her şeyden önce, hem ses, söz, hem de mana semantikası bakımından
fevkalade dil yatımına maliktir ve nağıllardakı poetika yatımı da bilavasite bu dil strüktürünün
mahsuludur; başka bir mikyasla ifade etmeli olsak, diye bilerik ki, nağıllardakı poetika strüktürü,
birinci növbede, Nağıl Dili strüktürüdür ve bütün bedii-poetik alametler ondan- bu dil strüktüründen
töremiştir. Nağılın metn dili, halk bedii dili—obrazlı konuşma, söylem dilidir. Bu bakımdan,
halk ağzının, söylem dilinin nağıl, destan, bayatı poetikası bedii dil poetikasıdır. Başka
sözle disek, bediiliyin linkivistik semantikası, poetik terkibi Nağıl Dili-nin, nağıl terkiplerinin
poetik hareketini harakterize edir.
Nağıl da halk yaratıcılığının diğer türleri gibi, hususi dil kuruluşu olan janrdır. Bu türde
her zaman dil hareketi vardır: onda her zaman yeni sözler, kelimeler yaranır, bedii üslupun yeni
renkleri amele gelir ve bütün hallarda her nağıl öz biçimini, öz dairevi, gevs-i kuzeğini, bedii
ifade ışıklarını kendi üslup, tesvir ve tarannum dilinde canlandırır.
5. Nağıl hem de dildir. Her söylenen ehvalat, haber, hadise nağıl adlanmaz, her söylem,
konuşuk da nağıl hesap edilmez. Nağılın mahsusi nağıl dili, nağıl üslubu,nağıl sesi, nağıl sözü,
hnağıl tempi, nağıl ahengi, nağıltehkiyesi, nağıl poeziyası, nağıl gerçekliyi vardır. Halk yaratıcılığında
gerçek olmayan dile getirilmir ve bu kanuna rağmen: halkın dilimilli mansupluk dili, ana
dili, söylem, neğme, avaz, layla, bayatı, tapmaca-bulmaca, düzgü, garavelli, letife, nağıl, destan
dili, gerçekliğin mazmun, mana, fikir,ideya, üslup dilidir. Bedii yaratıcılığında folklor poetikasına
bağlı olan yazıçı, edebiyatşünas Yusif Vezir Çemenzeminli “nağıllarımızı nece toplamalı”
adlı makalesinde böyle vurğuluyordu: ”Üsula geldikte, nağıl edebiyatının müeyyen üsulu var.
Onları güzel eden ve süslendiren dil, terkip ve cümlelerdir” (Çemenzeminli Y.V. 1983: 48)
Nağıl nağıldır; ve nağılı nağıl yapan tekçe ehvalatlar, hadiseler, obrazlar değil, hem de
dildir, söyleniş, ifade tarzıdır; bu anlamda, nağıllar “kendine has söz kalıpları ile kalıplaşmış
deyişlere de sahiptirler. Usta anlatıcılar masal başı, ortası ve sonlarında, çeşitli kalıp ifadeleri
(“formel”) kullanmışlardır” (Türk Halk Edebiyatı, Editör M.Öcal Oğuz, 2008: 140).
Nağıllar halk bedii dilinin mücüzesidir; onlar halk dilinin mücüze renkleri, tablolarıdır.
Dilinin ifade zenginliyi nağılların bedii poetikasına has olan tipik alamettir.
Bedii mukaddeme hem nağıla başlamaktır, hem de nağıla hazırlıktır, dinleyici ile nağıl
arasında rabite-motivasiya yaratır; nağılı nağıllaştırmağa hizmet edir; ve Nağıl dili- bedii hareket
onunla başlıyor.
Nağıl poetikası-ilkin olarak, dil ve ifade, üslup poetikasıdır. Şurada birinci poetik strüktüralizm
tehkiye-nakil lingivistikası üzere sistemleşen normalardır.
Nağıl, tahkiye üsulunun poetizmine-şiiriyetine ait olan janrdır. Her bir nağıl nakil etme
tipizmidir; bu nakil etme poeziya tipidir. Bütün nağıllar nazmle, şiir ahengi ile söylenmiştir.
Nağıl nasr ürünü değil, şiir-nazm ürünüdür. Türk toplumlarında adi nakil, deyim forması bedii
yaratıcılık bacarığı hesap edinmiştir. “ Nağıl” sözü söylem, nakil, dile getirme, poetik şekilde
ahvalatü hikayet konuşmak-nakil etmek, dinleyiciye çattırma mentikini ifade ediyor.
Bedii-poetik hareket nağılcının vasf ve terennümleri ile başlıyor. Umumen, nağıl tahkiyesinde
başlama bir sıra terkipte olur:
1. Nağıla ilkin başlama ve bu başlamanı motivleştirmekle daha celbedici ve heyacanlı
hala salma tarzı. Nağıla başlama ilk cümle ile başlamadır: nezerden keçşrdiğimiz muhtalif nağıllara
esasen, bu başlamanın özüne mahsus bedi-poetik hareket taktı, ifade dili vardır: Başlamanın
birinci bedii-poetik dil kalibi forması: “Biri var idi, biri yok idi” cümlesi ile başlamadır. Meselen,
“Biri var idi, biri yok idi; Kür gırağında Elimerdan kişi vardı” (Zemanenin hükmü” Azerbaycan
Folkloru, 2005:282).
Yahut: “biri var idi, biri yok idi, bir padşah var idi” (“Üç Şahzade”: Azerbaycan Folkloru,
2005:264).
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 133