II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Sıkıntı yaşayan ya da diğer mali yükü kaldıramayan dergiler çareyi promosyon vermekte bulurlar.
Saat, kalem hediye etme ya da dergilerdeki bulmacaları çözenlere hediyeler gönderme, onların
isimlerini ve yazılarını bir sonraki dergide yazma gibi yollar bularak maddi sıkıntıları çözmek
için uğraşmışlardır.
Hemen hemen bütün dergiler zor şartlar altında yayın yaptıklarını belirtip okuyuculardan
abone olmalarını ve yeni aboneler bulmalarını isterler. Abone sistemi bulunan dergilerde bir
yıllık abone kayıtları vardır. Önemli bir kısmında altı aylık, üç aylık abone kayıtları da yapılırken
Mektebliler Alemi bir aylık abone kampanyasıyla yeni bir uygulama başlatır. Abone uygulamasında
taşra için posta ücreti ayrıca alınır. Bazı mecmualar –Çocuklara Mahsus Gazete, Çocuk
Bahçesi (1905) gibi- ise yabancı ülkeler için ‘frank’ üzerinden para alırlar (Okay, 1999: 18).
Maddi yükün altından kalkamayan dergiler, devletten de bir yardım alamayınca yayın hayatlarına
son vermişlerdir.
1.3. Okuyucudan Kaynaklı Sebepler
Okuyucudan kaynaklı sebepler, okumaya olan ilgisizlik, okuryazar oranındaki azlık, çocuk
dergisinin ihtiyaç olarak görülmemesi olarak sıralanabilir. Dergilerin çocuk okuyucular
tarafından alınıp okunmaması da kısa ömürlü oluşta etkili olmuştur. Bunun önüne geçebilmek
ve dergiyi cazip hâle getirebilmek, derginin alımını artırabilmek için zaman zaman çeşitli promosyonların
verildiği görülür. Promosyonların yanı sıra bazı dergilerde sorulan soruları ya da
bilmeceleri doğru bilenlere de hediyeler verilir. Okuyucular tarafından dergiye gönderilen yazılardan
beğenilenler onların adlarıyla yayımlanır. Böylece küçük okuyucuların ilgisinin çekilmesi
amaçlanır. Ancak genel olarak toplumumuzda geçmişten beri var olan okumayı alışkanlık
edinememe, bu dönemde de çocuk dergilerinin okunmamasında önemli bir gerekçedir. Okuryazar
oranındaki azlık ile birlikte 19. yüzyıl itibarıyla halkın mali durumu, ihtiyaçtan ziyade
lükse giren dergilerin alınıp okunmasına engel olmuştur.
Çocuklara yönelik basılan ilk eserlerin Tanzimat’a denk gelmesi ve bu yıllara kadar çocuklara
özgü eserler ortaya konulamamış olması, diğer edebî türler gibi dergiciliğin de ülkemizdeki
gelişimini olumsuz etkilemiştir. Aynı zamanda dergi türünün de ülkemize yeni girmiş olması
ve o dönemde ciddi teknik hatalar barındırması dergilerin okunmamasında belirleyici bir
sebep olmuştur. Böylece az basılan ve basımı maliyetli olan birçok dergi sansürle de mücadele
edince kapanmıştır.
1.4. Biçimle İlgili Sorunlar
Dördüncü olarak teknik sorunlar çocuk dergilerinin kapanma nedenlerinden biri olarak
gösterilebilir. Bu neden aynı zamanda ülkemizde çocuk dergiciliğinin gelişme gösterememe
nedenlerinden de bir tanesidir. Teknik sorunların ilki dergilerin basımındaki kalitesizlik ve basılan
dergilerin görsel açıdan çocuklara uygun olmayışı şeklinde ifade edilebilir. Resimlerin az,
yazıların çok olduğu çocuk dergileri görsel cazibesi olmadığı için çocukların ilgisini çekememiştir.
Kalitesiz ve kolay yırtılabilen kâğıda basılan dergiler, çocuğun okumasına uygun olmayan
puntolar vb. okuyucuda okumaya ilgisizlik uyandırmaktadır. Aynı zamanda basılan bu dergilerde
yaş aralığı da ortaya konmamıştır. Yani basılan derginin hangi yaş aralığındaki bireylere
ya da hangi eğitim kademesine yönelik olduğu gibi bir ayrım yapılmamıştır. Bu durum, dergiyi
alan çocuklar için olumsuz bir nitelik taşımaktadır. Dergilerin adlandırılmasında da (gazete,
dergi, mecmua vs.) sıkıntılar yaşandığı göze çarpmaktadır. Örneğin bir çocuk dergisi olan Çocuklara
Mahsus Gazete, haftalık olarak çıkmış ve çocuk edebiyatındaki en uzun süreli yayınlardan
biri olmuştur, ancak adı gazete olarak yer almıştır.
1.5. İçerikle İlgili Sorunlar
Son olarak çocuk dergilerinin içeriği dergilerin okunamamasında/okunmamasında etkili
olmuştur. Aydınların ve yazarların iyi birey, ahlaklı ve örnek insan yetiştirme çabaları dergilerde
didaktik bir hava estirir. Yeni yetişen neslin vatanı için çalışan, çalışkan, efendi, akıllı-uslu
yetiştirilme çabaları neticesinde dergilerdeki metinler sıklıkla tavsiye/öğüt veren metinler olarak
karşımız çıkar. Bu metinler tümüyle çocuğun gelişimine uygun olmadığı gibi asıl amaç çocukla-
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 635