II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

lıdır. Modernizm; çağcıl, çağdaş, yenilikçilik, düne ait olmayan gibi anlamlarıyla sanayileşme
döneminden beri kullanılmaktadır. Akılcılık ve özgürleşme gibi söylemlerle ortaya çıktığından
bu yana, ilmi olmak adına insanı değerlerinden koparmıştır. Bir bakıma Michelet’in * deyimiyle
“Allah’tan başka her şey Allah’tı.” Çünkü bireyin değer kazanması anlayışı doğru algılanmadığı
için aşırı bir bencilliği doğurmuş, öbür dünya inancını yok ettiği için de diğer bireylere saygıyı
ve şefkati azaltmıştır. Bilhassa bizim değerlerimizden olan büyüklere saygı, yoksula yardım
etme, fedakârlık, kanaat gibi birçok değeri değersizleştirerek toplumu yozlaştırmıştır. Popüler
eserlerin de sanatsal değer taşıyan eserlerin de bu modern anlayışla oluşturulması insanı her
şeyin önüne çıkarma adına, insanı maddenin ardına itmiştir. Kimlik bunalımı içinde kendine
yabancı, doyumsuz, güvensiz insan tipini ortaya çıkarmıştır.
Modernizmin edebiyatımızdaki etkilerini öykü yazarı Cemal Şakar ise şu şekilde dile getiriyor:
“Modernlikle birlikte edebiyattaki geleneksel şiraze dağıldı ve edebiyat atomize oldu.
Bütüncül bakış açısı terk edildi; tevhidi bakış açısının sağladığı birlik, uyum, denge, iyi gibi
kozmik düşünce yerini, şirkin bölüp çoğalttığı kaotik düşünceye bıraktı. Böylece insan, kendisini
kaos içine atılmış, yapayalnız; yaslanacağı değerleri olamayan bir karanlığın içinde buldu.
Kaotik ortamı düzenlemek, karanlıktan çıkmak tamamen insanın ellerine bırakıldı; o da kendini
âlemin merkezine yerleştirerek, ürettiği değerlerle onu yeniden tanzim etmeye, kurmaya girişti.
Böylece karanlıklar içinde kaldığı âlemi kendiyle birlikte Aydın’latıyordu.” (Hece, Ekim 2013,
Sayı: 202)
Modernizmin arkasından gelen postmodernizmde ise dinden sonra bilimin de insan üzerindeki
etkisinin kalkmasıyla daha yüzeysel bir anlayışın kabul gördüğü söylenebilir. Dolayısıyla,
farklılıkların kolay kabulü; gelişmiş, komplekssiz ifade özgürlüğü, aynı zamanda kültürel ve
ahlaki görecelik “Ne olsa bana uyar”, entelektüel sığlık ve tekdüzelik “Herkes kendine göre
haklıdır.”ı getirir beraberinde. Lyotard ** ise postmodernizmi şöyle tanımlıyor. “Postmodern bir
sanatçı ya da yazar, bir felsefeci konumundadır. Yazdığı metin, ürettiği çalışma ilke olarak önceden
konulmuş kurallar tarafından yönetilmez ve bunlar tanıdık kategorilerin uygulanmasıyla
belirleyici bir kaygıya göre değerlendirilemezler. Bizzat sanat eseri bu kural ve kategorileri arar.
O vakit sanatçı ve yazar, yapılmış olacak olanın kurallarını formülleştirebilmek için hiçbir kurala
tabi olmaksızın çalışmaktadır. Postmodern gelecek, geçmiş zamanın paradokslarıyla anlaşılmalıdır.”
(Kellner, 1992, s. 70)
Postmodernizmin edebiyata yansıması ise şu şekilde olmuştur: Modern yaşamı sorgulayan
ve reddeden bir anlayışı benimsemek, gerçeği ve kurmacayı iç içe kullanmak, sanatı sanatçının
bir yaratısı olarak değil de dinleyiciler ve okuyucular ve alt kültürler tarafından meydana
getirilen kültürün yeniden işlenmesi olarak kabul etmek, tüm yerleşik değerleri, okuyucunun
rahatını kaçıracak yöntemler kullanarak sorgulamak gibi. Birey, kimlik ve kültür alanında
radikal, sistemi değiştirme alanında muhafazakârdır. Postmodernizmin, siyasal yönelimleri
bakımından, hem radikal hem muhafazakâr olduğu söylenebilir.
Bu anlayışla eser veren edebiyatçılardan bazıları, Yusuf Atılgan, Oğuz Atay, Latife
Tekin, Elif Şafak ve Bilge Karasu’dur. Adı geçen bu edebiyatçıların eserlerine göz attığımızda
modernin, realitenin, masalsı destansı ve şiirsel bir anlatı içinde verildiğini görürüz. Bu
bize,yeninin eski ile harmanlanmasının mümkün olduğunu gösterirken modern olanın aslında
eskiye yaslandığını da göstermiş olur. Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar (Iletişim Yayınevi, İstanbul-2000)
romanındaki Olric ile Latife Tekin’in Muinar (Everest Yayınları, İstanbul-2006) adlı
romanındaki Muinar, anlatım ve düşgücüyle oluşturulma açısından benzerlikler gösterir.
Geleneksel edebiyatımızdaki anlatılarla kıyasladığımızda bir zamanlar beğenmediğimiz
hatta küçümsediğimiz anlatımları, farklı bir ambalajla sunulunca çekici ve yeni olarak kabul
edebiliyoruz. Bizde ilk hikaye Letaif-i Rivayat’tan önce, Emin Nihat Bey’in Müsameretname’si,
Binbir Gece Masalları gibi bir üslupla yazılmıştır. O da Kelile ve Dimne gibi iç içe geçmiş bir
anlatımla oluşturulmuştur. Sembolik alegorik anlatım dediğimiz anlatımla oluşan ve
*
Michelet, Karl Ludwig, Alman filozof, Hegel felsefesinin benimsenmesinde katkıları olmuştur.
**
Jean François Lyotard; filozof, edebiyat teorisyeni, postmodernizmin ve postmodern felsefenin öncülerinden olan
çağdaş Fransız düşünürü. (1924-1998).
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 79