II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Bizden size
Kim düşe?
Önümüzdeki deste bu gruptan bir kişinin adını çekiyor adı geçen çocuklar biraz geri
çekilip karşıdaki cergeye yüyürür. Eğer grubu yarıp geçerse oradaki çocuklardan birini elinden
tutup kendi dəstələrinə getirir. Hakkında bilgi verilen çocuk oyunları ile birlikte Digerleride
vardır. Bunlara düzgüləri, sanamaları, dolamaları, acıtmaları da ait etmek olur. Çocuk oyunları
içerisinde düzgülərlə ilginç örneklerdir. Düzgülərdə ciddi fikir, arsa hattı yoktur. Mısralar
arasında bağlılık zahiri katkıda bulunur. Azerbaycan sözlü şiirinde "Sicilləmələr" denilen bir
sözde var. Şiirin mısraları istenilen kadar uzanır, bir konudan o birsinə geçilir. Çocuk
folklorunda düzgülər aşık sanatında ise "Sicilləmələr" belirli iş sürecinde ortuya çıkmış türküler.
Bağımlı çocukların sevdiği folklor örneklerinden biri de sanamalardır. Eski insanlar doğadaki
ayrı ayrı eşyaların varlıkların sayısını, sırasını belirtisini tespit etmek istemişlerdir. Burada da
sanamalar meydana çıkmıştır. Çocuklar arasında yaygın olan oyun neğmelerinden biri de
dolamalardır.Məsələn
Geliyordu Sefi
Elinde defi
Sefi yığıldı
Defi yırtıldı
Acıtmaların da çocuk folkloru türler arasında bir yeri var. Daha çok eleştirel düşünce
üzerinde kurulan böyle örneklerde çocukların hataları yumorlu, eğlenceli sözlerin ifasında esas
hedef olarak götürülür. Böyle nümunlərdə alay sürülen kişi adına denir. Bazı acıtmalarda
çocukların dezavantajları-açgözlülük, oburluk, natemizlik eleştiriliyor.
XIX yüzyılın başlarından itibaren Azerbaycan'da maarif ve kültürün gelişimi ile ilgili
olarak bir çok aydınlar - M.Ş.Vazeh, M.Mahmudbeyov, SEŞirvani, A.Şaiq, F.Köçerli ve
diğerleri çocuk folkloru adı altında özel örnekler de dahil olmak üzere halk oyunları seçmiş,
onların bazılarını ders kitaplarına dahil elemiş ve tebliğ etmişlerdir. Bu ders kitaplarına en iyi
örnek ise F.Köçərlinin 1912 yılında yayımladığı "Balalara hediye" kitabı olmuştur. Bu kitaba bir
çok çocuk folkloru örnekleri, aynı zamanda halk oyunları dahil edilmiştir.
Bir çok halk oyunlarını - "Çövkan", "Dirədöymə", "Çiling ağaç", "Top al kaç", "Serrast
vur", "Motal-motal", "Qələndar, ay Qələndar", "El üste kimin eli", " menekşe bənövşəni "vb.
oyunları şimdi de çocuklar hem de gençler hevesle oynuyorlar.
Bu halk oyunları acıdır ki, zaman zaman unutulmuş ve sadece manuel ve edebiyyatlarda
kalmıştır. En modern bilgisayar oyunlarının çocuklar arasında daha popüler olduğu bir zamanda
bucür halk oyunlarının unutulmasına tanık olmak biraz üzücüdür. Fakat teselli verici makam
ondan ibarettir ki, milli bayramlar ve devlet konser tedbirleri zamanı çeşitli tiyatro grupları
tarafından bucür oyunların meydanlarda yayımlanması halen devam etmektedir.
ƏDƏBİYYAT
1.Aslanov E.El-oba oyunu, halk tamaşası. Bakü, 1984.
2.Azərbaycan folkloru antolojisi, Nahçıvan folkloru (tertip edenler T.Fərzəliyev, M.Qasımlı).
Bakü, 1994.
3. Azerbaycan folkloru. Okullar için seçmeler. (tertib edeni ve ön sözün yazarı B.Abdulla). 2005.
4. Babayev .I, Efendiyev P. Azerbaycan sözlü halk edebiyatı. Bakü, 1970
5.Xəlil Z. Eserleri, I c. Çocuklar için şiirler. Bakü, 2008.
6. Halil Z. Çocuk edebiyatı ve folklor. Seçilmiş eserleri, VI c. Bakü, 2008.
7.Məmmədova T. Çocuk folkorunun tiplanması, yayın ve öğrenilmesi tarihinden, Azerbaycan
sözlü halk edebiyatına dair tetkikler, VI kitap. Bakü, 1981.
184 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu