II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Ak emgek menen camagın,
Alıska ketsin atagıñ! (Kayıpov, 2005:219)
(Aldey aldey bebeğim. Aldey aldey bebeğim! Helal emek ile yaşayasın, şöhretin uzaklara
ulaşsın!) gibi ninnilerde; Manas destanının baş kahramanlarından halkın anası namıyla
bilinen Kanikey, vatansever Ayçürök, kahraman Kız Saykal ve halk kahramanı Canıl Mırza
gibi vatansever, yiğit, gözü kara, çevik, ve haram yemeyen biri olması istenerek tarihi ve kültürü
ile gurur duyması beklenmekte; Manas destanında Manas’a ve çorolarına savaş kıyafetleri
(akolpok) dikmesiyle öne çıkan Kanikey gibi iyi bir terzi olması istenmektedir.
Örneklerde görüldüğü üzere göçebe halk kültürünün izleri hem kız hem de erkek çocuk
için söylenen ninnilerde ortak motif olarak yer almaktadır. Kız çocuklarının da en az erkek çocuğu
kadar yiğit ve gözü kara olması beklenmekte. Bu yönde Manas destanındaki erkek ve kadın
kahramanlar idealize edilmektedir. Göçebe halk kültürünün etkisini tasvip edilen terzilik, at
ustası, doğancıbaşı gibi mesleklerde de görebilmekteyiz.
Kırgız beşik ırları konu bakımından oldukça zengindir. Ninniler ömür boyu boz çadırlarda
gün geçiren primitif Kırgız hayatından ilim, bilim ve teknolojik gelişmelerin ışığındaki
Kırgız medeniyetine kadar her türlü bakış açısını kapsamaktadır.
Annenin vasıflarının da bir göstergesi olan beşik ırları bir gelenek şeklinde devam eder.
Kız çocukları daha evcilik oynama çağından başlayarak çocuklarını ninnilerle beleyip uyuturlar.
Oynadıkları bu oyun daha sonraki hayatlarında gerçeğe dönüşüverir.
İnsanoğlunun yaşamı bir döngü şeklinde devam eder gider. Çocuk doğar ve doğduğu
günden itibaren dünyanın en güzel dilekleri onun için istenir. Daha sonra kendi çocuğu olur o da
kendi çoçuğu için aynı temennilerde bulunur. İnsanoğlunun bütün bu hayat döngüsü içindeki
felsefesi, hayatının anlamı, tabiatla olan bağlantısı beşik ırlarında açık bir surette tasvir edilir.
Ninnilerde çocuğu uyutma süreciyle beraber sosyal hayattaki ilişkiler, hayaller ve umutlar
da yansıtılır. Çocuğun doğumundan yaklaşık bir hafta sonra yapılan ve “Beşik toyu” adı
verilen merasimde dualar eşliğinde beşiğe yatırılan bebeğin yanına kazma, kürek gibi günlük
hayattaki çeşitli aletlerden yedisi koyularak şu ninni söylenir.
Ninni yavrum ninni,
Ak beşiğe yat uyu,
Beşiğin uygun olsun,
Anne-baban yerli olsun.
Analıdan nazlı ol,
Ömrün uzun olsun.
Yaylan güzel olsun.
Neslin çoğalsın,
Akrabaların kanat olsun,
Yedi müçöl yaşayasın,
Yolluk ızdırabını çekmeyesin,
Bilekliden güçlü olasın.
Bahadır olsan destekli ol,
Hepimize arka ol,
Ninni yavrum ninni,
Ak beşiğe yat uyu. (Cusupov, 1997: III. C., 515)
Aşağıdaki ninnide olduğu gibi, çocuğun rahat uyuması için onun tatlı bir bebek olduğu,
anne ve babasının onun için devamlı çalıştığı da dile getirilir.
Ninni ninni yavrucuğum,
Ay zamanda doğdun.
Şekerli olan mamanı ,
Tereyağıyla yoğurdum.
Ninni yavrum Tölögön,
Anan seni doğurmuş,
Çalışkan oğlan olacak diye,
Ak beşiğe yatırmış. (Cusupov, 1997:IV.C., 416)
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 361