II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

-Olur dedi. Niye olmasın, babamla Kanlızade Osman Emmi’ye baksana, babam onun yanında
kedi gibi kalmıyor mu?
Sonraki günler mutlu etti bu kâğıda bakmak bizi. Uyumadan önce gözlerimizi bu kâğıda diker,
ormanda Tarzan’la dolaşır, yarı çıplak kadının acıma duygusuyla bize uzattığı elmayı yer, maymunla
uzuneşek oynardık.” (s.8)
Çocukların kurdukları hayaller, yoksulluklarını yansıtır ve çocuk masumiyeti ile verilir.
Karlı Yollarda romanında köylerinde ilkokul olmadığı için komşu köylerden birine zorlu kış
şartlarında okumak için giden Cemşit ve Musa, yoksul olan ailelerinin azık olarak yanlarına
arada sırada verdikleri haşlanmış yumurtayı büyük bir sevinçle yerler. Cemşit, küçük kardeşlerinden
kendisine sıra gelmediği için çok sevdiği yumurtayı her zaman yiyemez. Arkadaşı Musa
ile beraber “dağlar gibi” (s.16) yumurtalarının olmasını hayal ederler.
Yoksul çocuklar, yoksulluklarından dolayı bir ayrımcılığa da tabi tutulurlar. Durumu iyi
ailelerin çocuklarının leylekler tarafından getirildiği, yoksulların da kömür çuvalından çıktığı
çocuklara anlatılır. Zıkkımın Kökü romanında Muzo, bu duruma içerler:
“Nedense, bizim mahallenin yoksul çocuklarının hepsi kömür çuvalından çıkmıştı da, Yaşar’ı,
Nedim’i, Rıfat’ı leylek getirmişti. Belki de biz kışın dünyaya geldiğimizden leylekler burada değildi. Suç
anamın, azıcık dişini sıkıp da bizi marttan sonra dünyaya getirseydi, leyleğe binme mutluluğuna biz de
erişirdik.” (s.9)
Yoksul çocuklar, istedikleri her şeye sahip olamazlar. Bu yüzden de hayal dünyasına sığınırlar.
Zıkkımın Kökü romanında Muzo, hep bir bisikletinin olmasını hayal eder:
“Düşünü kuruyordum. Arka seleye bağlı küçük bir sandık, sandığın içinde peynir ekmek ve bir
şişe su. Sonra, Jules Verne’nin kitapları. Pedallara bassam bassam, Mersin’e dek gitsem ve denizi görsem…
Lastiğim patlasa, yolda onarsam, yaya yürüsem, yollar bitmese bitmese…”(s.109)
Karlı Yollarda romanında Cemşit ve arkadaşları her sene köylerine gelip çocuklara davul
ve topraktan oyuncak kap kacak yapan Mahmut Emmi’nin oyuncaklarıyla evcilik oynarlar
ve bu onları çok mutlu eder:
“İyice soğuduktan sonra herkes ufacık kaplarını kapar evinin yolunu tutardı. İçinde su ısıtmaya
çalışırdık, yemek yapmaya çalışırdık. Kızlar ana olurlar, içine soğan doğrarlar, su katarlardı. Biz erkekler
ateşini yakardık. Fakat az sonra tencerelerimizin, çanaklarımız yarılır, dağılırdı, cıs cıs diye ateşi
söndürürdü. Kızlar:
(s.31)
“Amanın yemek rezil oldu, aktı yere gitti diye dizlerine vururlar, biz oğlanlar da gülüşürdük.”
Bu mutluluk çocukların ruh dünyasında kazandığı saflıkla samimi ve içten, hiçbir maddi
olanakla elde edilemeyecek bir mutluluk olarak değerlendirilebilir.
2. Yoksulların Sosyal Hayat İçinde Var Olma Çabaları
Yoksulların, özellikle yoksul çocukların, sosyal hayat içinde akranları arasında dışlandıkları
sıkça görülür. Gelir düzeyinin yüksek oluşunun verdiği güvenle hareket eden yetişkinler
kadar çocuklar da vardır. Yoksulluğun çocuk muhayyilesinde oluşturduğu unutulmaz etkilerden
biri okuldur. Okul hayatı, çocuğun sosyal hayat içindeki durumuna yansır. Zıkkımın Kökü romanında
Muzo, okula giderken giyecek ayakkabısı olmadığından babasının icadı olan “Nalının
üzerine monte edilen bir eski yemeni” (s.29) ile okula gider. İzgü, küçük Muzo’nun bu ayakkabı
yüzünden yaşadığı sıkıntıyı mizahi bir anlatımla aktarır. Yürürken asker ayakkabısı gibi ses
çıkaran bu ayakkabıyla bir gün sınıf defterini müdür odasına götüren Muzo, odaya girer girmez
ayağı kayar, ayakkabısı ayağından fırlayarak o sırada odada bulunan müfettişin elindeki kahveyi
üzerine döker. Müfettiş ilk şaşkınlığını attıktan sonra Muzaffer’in ayakkabını arar ve “burada
kaplumbağaya benzer bir şey var” (s.33) diyerek Muzaffer’e uzatır. Romanda mizahi yönü ön
planda tutularak verilen bu ayrıntıda yoksulluk kavramı öfke ve nefret ile değil, mizahi bir yaklaşımla
ele alınır. Muzo, sınıf defterini son dersin bitiminde alıp müdür odasına teslim etmenin
çocuklar arasında bir ayrıcalık olarak telakki edildiği o dönemde, bu ayrıcalığa kendisinin de
hakkı olduğunu yine çocuk gözüyle dile getirir:
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 391