II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

sızlıkları fark edebilme ve eleştirel okuma becerisi, eski çağlara nazaran daha fazla ehemmiyet
arz eder hâle gelmektedir. İletişim araçlarının biçim ve hızındaki değişim devam etmektedir. Bu
sebeple toplumun birer üyesi olan çocukların bilgileri ayrıştırabilme, bilgilerin kaynağını sorgulayabilme
konusunda farkındalık geliştirmesi bakımından çocuk edebiyatı istifade edilebilir bir
alandır. Çocuk tiyatrosu metinleri de bu alanın içindedir.
Bir çocuk edebiyatı eserinde toplum eleştirisi yapmak özenli bir kurgu ve ince bir dikkat
gerektirmektedir. Çünkü çocuklarda eleştirel düşünme becerisi, tıpkı diğer düşünme becerileri
gibi tam bir olgunluğa erişmemiştir. Bu becerinin gelişim süreci devam etmektedir. Turan(2013),
yazarların kendi görüşlerini okura dikte etmesinin eleştirel okumaya imkan tanımadığını
dile getirmiştir hatta bunu bir şiddet biçimi olarak tanımlamıştır.
Bir şeye inanma ya da bir şeyi yapmaya karar verme durumu ile karşı karşıya kaldığımız
zaman ortaya çıkan bir beceri olan eleştirel düşünme, belirli düzeyde bireysel özerklik gerektirmektedir(Hunter,
2014: 27). Özerkliğin yanı sıra benmerkezcilikten ve toplum merkezcilikten
uzaklaşmayı başarabilmiş olmak ve tevazu sahibi olmak gerekir(Şahinel, 2007:10-13). Bunlara
ek olarak Cevizci(2010: 204) empati, sebat, disiplin ve cesaretin de gerektiğini dile getirmiştir.
Bilimsel araştırmalarda eleştirel düşünmenin birçok alt boyutundan bahsedilmektedir(Hunter,
2014). Ancak bu çalışmanın kapsamı bu kadar ayrıntılı bilgi için yetersizdir. Bu sebeple ilgilisi
için kaynakları zikretmekle yetinilecektir. Yukarıda kendisine atıf yapılmış olan Hunter(2014)
ve Şahinel(2007)’in çalışmalarının yanı sıra konuyu felsefe ve mantık zaviyesinden görmek için
Anderson(2007)’un Critical Thinking And İnformal Logic adlı eseri, eğitimbilim açısından görmek
içinse Judge, Jones ve McCreery(2009)’nin Critical Thinking Skills for Education Students
(Study Skills in Education) adlı çalışmasına başvurulabilir.
Toplum ve Eğitim Bağlamında Teneke Şövalyeler
“Ben yanıt vermem, soru sorarım. Çok soru soran, çok yanıt alır çünkü.” W.Weyrauch
Teneke Şövalyeler’in iç kapağının arka yüzünde okuyucuları yukarıdaki cümle beklemektedir.
Bu eser, toplumun önemli bir sorununu sembolik bir dil ile irdelemektedir. Buna dair en
belirgin ipuçlarından biri, olayların yaşandığı köyün adıdır. Bu ad, oyun içinde iki farklı şekilde
geçmektedir: Sessizköy ve Sorusormaz Köyü. Bu adlandırma, okuyucunun ve izleyicinin zihninde
köyün temel vasfını belirginleştirmektedir. Sessizköy’ün sakinleri öylesine vurdumduymazdırlar
ki olağanüstü hadiseler bile onları şaşırtmamaktadır. Başlarına gelen her olayı sorgusuz
kabullenmektedirler. Vakalar, bu durumu değiştirmek üzere gelişecektir.
Oyun, Güneş’in bir gün Ay ile anlaşıp köyün sakinlerini şaşırtmak için doğmayı geciktirmesi
ile başlar. Ancak Güneş’in doğmayışı, bir kişi hariç kimseyi şaşırtmaz. Bu durum, okurun
ve izleyicinin zihninde, Sessizköy’deki sorgulamama hâlini, vurdumduymazlığı somutlaştırmaktır.
Bu somutlaştırmayı gerçekleştirmek için çok belirgin ve herkesi etkileyecek büyük bir
olay tercih edilmiştir. Bu kadar belirgin ve büyük bir değişiklik karşısında tepki verilmemesi,
soru sormamanın ve merak etmemenin ne anlama geldiğini, çocuğun anlamasını sağlamaktadır.
Sadece soru sormayan merak etmeyen bir köy denilseydi çocuk okuyucu ve izleyicinin zihninde
mesele bir imge hâlini alamazdı.
Teneke Şövalyeler’in hitap edebileceği yaş aralığı tespit edilirken yukarıdaki iki paragrafta
oyun hakkında verilen bilgiler yol gösterici olacaktır. Ülkemizde çocuk tiyatrolarının düzenlenmesinde
üç yaş grubunun göz önünde bulundurulması teklif edilmektedir:
Yaş Grubu: 5-7
Yaş Grubu: 7-12
Yaş Grubu: 12-15 (Nutku, 1979, 48).
Bu eser II. Yaş grubundaki çocuklara hitap ediyor görünmektedir. Çünkü söz konusu yaş
grubundaki çocuklar, yaşamı başkalarıyla paylaşmaya başlar ve bu yaş grubundaki çocuğun
kişiliği ile toplum arasında bilinçli bir ilişki doğar. Bu çocukların öğrenmeye ve soru sormaya
322 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu