II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

kunluktan kurtarılmanın bu biricik ciddi fırsatından nasibini alamadan, ikinci Dünya Savaşı'mn
getirdiği karanlığa gömülmüştür. Sözünü ettiğimiz bu hezimetin zarar ve olumsuzlukları
Makedonya'da yaşayan Türklerin hayatlarının her alanında tahammülü zorlayan ölçüde yansımıştır.
Uzun yıllar sürecek olan Makedonyalı Türklerin bu perişan durumundan en ağır
darbeyi yiyen, ne yazık ki hayat kavgası içindeki kitlelerin en son hatırlayabildikleri, buna
göre de en az önemseyebildikleri kültür-sanat, dolayısıyla da edebiyat olmuştur. Makedonya'nın
Osmanlı imparatorluğu sınırları içinde bulunduğu beş yüzyıl boyunca, Üsküplü şair
Zari'den tutun ta Çağdaş Türk Şiirine damgasını vuran Yahya Kemal Beyatlı'ya kadar birçok
şair yetiştiren bu topraklarda, Balkan Savaşlarıyla birlikte Türk Edebiyatının susma noktasına
geldiği söylenebilir. Üsküplü İkinci Şeyh Sadeddin Efendi ve Manastırlı İzzet Basri
Efendinin, "Denizde bir damla su"dan farksız kalan şiir çalışmaları, Makedonya Türk Edebiyatı'nın
bayrağım dalgalandırmak gibi bir hedefi bu kının açlığından, maalesef Makedonya
Türk Edebiyatı'nda hakim olan bu suskunluğu bozmaya yetmemiştir. İşte sözünü ettiğimiz
bu suskunluğun sonucu olarak uzun bir süre Makedonya Türk Edebiyatı'nın İkinci Dünya
Savaşı'ndan sonra başladığı iddia edilmiş ve 19701i yıllara kadar da, bu topraklarda yüz- yıllardır
süren bir edebiyat geleneğine rağmen, bu iddia adeta Makedonya Türk Edebiyatı'nın
"resmi tarihi" olarak benimsetilmeye çalışılmıştır.
Makedonya topraklarında, 2. Dünya Savaşında beliren Halk Kurtuluş Savaş'ından sonra
Türk Edebiyatı gelişmeye başlamıştır. Savaş sonrası Makedonya topraklarında yaşayan Türk
ve diğer azınlıklar tüm Yugoslavya’da olduğu gibi hak ve özgürlüklerine kavuşuyorlar. Türkçe
gazete basılır, Devlet radyo ve Televizyon kuruluşlarında Türkçe program yapılmaya başlar.
Türkçe eğitim veren okullar açılır. Tüm bu faaliyetlerin birikimi olarak Makedonya’da yaşayan
Türk toplumunda edebiyat eserleri yeşermeye başlar. Makedonya Türk Edebiyatına mensup
yazarlar eserlerine şiir ile başlarlar. Hüseyin Süleyman, Şükrü Ramo, Necati Zekeriya, İlhami
Emin, Fahri Kaya Halk Kurtluş Savaşını konu eden şiirler yazmaya başlıyorlar. Makedonya
Türk edebiyatında bu yazarlar kitaplar yayımlayıp, gazetelerde yazılar yazıp, okul kitaplarında
da şiirleriyle varlıklarını göstermeye başlarlar. 1970’li yıllarda ikinci nesil edebiyatçılar ortaya
çıkıyor. Avni Engüllü, Fahri Ali, Avni Abdullah, Suat Engüllü ve diğerleri Makedonya Türk
Edebiyatına tazelik getiriyorlar. Bu kuşak yazarları biraraya getiren “Orhan Veli Kanık” Edebiyat
kolu kuruluyor bu yıllarda. Bu yazarlar Türkiye’de Türk Dil Kurumunun başlattığı “öz
Türkçe” akınına uyarak yazdıkları eserlerde bu değişimin etkisi altında kalmıştır. 1990’lı yıllarda
ise edebiyata büyük ilgi gösteren, şiir yazan ve dünyada gelişen çağdaş edebiyat akımlarının
etkisini yansıtan üçüncü bir nesil ortaya çıkıyor. Bu nesil “Üçüncü” adını taşıyan ve edebiyata
susamış nesilin yazılarını yayımlayan amatör derginin temel taşlarını atıyorlar. Dergi
kurcuları genç nesilden oluşarak, maddi ve teknik sıkıntılardan dolayı kısa bir dönemden sonra
dergi yayından kaldırıldı.
Makedonya'da yayınlanan eserlerin büyük çoğunluğunun, özellikle ilk devrede yayınlananların,
bütün sosyalist ülkelerde olduğu gibi, devlet desteği ve devlet kontrolünde çıktığı unutulmamalıdır.
Bu yüzden sözü edilen yayınlar büyük oranda resmi ideolojinin propogandası
niteliğindedirler. En azından, bu niteliği ön planda olan eserlere daha çok basılma imkanı sağlanmıştır.
Balkanlar'da konuşma dilinde tabii olarak bir takım yerel ağızlara rastlansa da bölgede
yazı dili tarihin her döneminde İstanbul Türkçesi olmuştur. Günümüzde de bu durum devam
etmektedir. Fakat 1945 sonrası Türkçesinin kelime kadrosunda hatta yer yer sentaksında bir
değişme meydana geldi. Çünkü dil, sosyal yapının değişmesinden kolaylıkla etkilenir. Düne
kadar bölgenin prestijli dili olan Türkçe yörenin Türk yönetiminden çıkmasından sonra yerel
diller karşısında bu konumunu kaybetmiş ve etkilenen bir dil haline düşmüştür. Ayrıca Türkçenin
eğitim dili olma özelliğini yitirmiş olması da onu etkileyen bir başka faktördür. Makedonya'da
belli bir seviyeye kadar Türkçe eğitim devam etmiş olmakla birlikte sonuçta bu eğitim bir
azınlık eğitimidir.
Makedonya'daki Türk edebiyatı denince öncelikle akla gelen şiirdir. Bunu Türk milletinin
şiire olan özel ilgisiyle izah etmek gerekecektir. Şiir alanında da çocuk şiiri dikkat çeker.
Bunun birkaç sebebi vardır. Çocuk şiirinde karşımıza çıkan yalın dil, açık ve sade anlatım,
492 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu