II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

eğitim anlayışı ve işleyişi ile ilgili bazı önemli noktaları aydınlatmaktadır. Özellikle okulun
fiziksel özellikleri ile ilgili tasvirleri dikkate değerdir:
“Okul, bir katlı ve duvarları badanasızdı. Kapıdan girilince üstü kapalı bir bahçe
vardı. Daha ilerisinde küçük, ağaçsız bir bahçe… Bahçenin sonunda bir tuvalet, kocaman
bir de abdest fıçısı…
Erkek çocuklarla kızlar karışık otururlar, beraber okur, beraber oynarlardı… Ben
arkadaki rahlelerde, en uzun sopanın bile uzanamayacağı bir yerde otururdum… Sınıf kapısının
açılmayan kanadında “Geldi-Gitti” levhası yassı, cansız bir yüz gibi bize bakardı…
Tavana yakın dar pencerelerden giren donuk bir aydınlık, durmadan bağıran, haykırarak
okuyan çocukların keskin çığlıklarıyla sanki daha çok ağırlaşır, bulanırdı…”
Yazar bu hikâyede ayrıca mekteplerde çocuklara verilen cezalardan bahsetmiş ve okul
cezaları ile ilgili unutamadığı olaylara da yer vermiştir. Falaka cezası çocuklara verilen en
önemli ve şiddetli cezalar arasında sayılmıştır. Evde korku hikâyelerinden olumsuz etkilenen
çocuk, okuldaysa hocaların şiddetinden etkilenir. Bu sebeple sınıfta, hocaların değneklerinin
uzanamayacağı köşelere oturur (Karaca, 2013, s. 90).
"Okulda yalnız bir çeşit ceza vardı: Dayak.
Büyük suçlular hatta kızlar bile falakaya yatarlardı. Falakadan korkmayan, titremeyen
yoktu. Küçük suçluların cezası ile Küçük Hocanın ağır tokadı… Büyük Hoca’nın uzun
sopası ki rast geldiği kafayı mutlaka şişirirdi. Ben hiç dayak yememiştim. Belki biraz kayırıyorlardı.
Yalnız bir defa Büyük Hoca, yalan söylediğim için, kuru, kemikten elleriyle sol
kulağımı çekmişti. O kadar hızlı çekmişti ki ertesi gün bile yanıyordu. Kıpkırmızıydı. Hâlbuki
suçum yoktu.
Bu olaydan ötürü çok üzülmüş ve bir hayli gözyaşı döktüğüm geliyor aklıma şimdi.
Sonrasında ise kulağımın çekilmesi ile ilişkili suçta asıl kabahati bulunan çocuğu bulmuştum.
Çocuk bana, “musluğu Ali kırdı fakat o oldukça güçsüz ve falaka cezasını kaldıramaz
ve belki de ölür. Ali ile ikimizin andı vardır. O şimdi hasta fakat ben oldukça güçlüyüm.
Onu bu cezadan kurtarmak için yalan söyledim ve işte onu kurtardım” demişti."
(…) Şayet benim de kan kardeşim olsaydı hocaya kulağımı çektirmeyecek, belki falakaya
yatacağım zaman beni kurtaracaktı…" *
Görüldüğü gibi okulda zayıf ve hasta bir çocuk da diğer çocuklarla aynı muameleye tabi
tutularak şiddete uğramaktadır. Hikâyede geleneksel eğitim sistemi içerisinde dayakla eğitim
eleştirilmektedir. Hasta çocuğun dayaktan tek kurtuluş yolu ise bir başka arkadaşının suçu üstlenmesidir.
Suçu üstlenen çocuk hasta çocuğun kan kardeşidir. İki çocuk arasındaki kan kardeşliğine
dayanan bu yakın ilişki hikâyenin kahramanı olan çocuğu çok etkiler. Görüldüğü üzere
okulda çocuklar hocaların şiddetinden korunmak için adeta birbirlerine kenetlenmişlerdir (Karaca,
2013, s. 90).
Çocukların ağzına sakız olmuş bir tekerlemenin o zamanlarda da söylendiğini yine bu
hikâyeden öğreniriz:
“Mustafa Mıstık/Arabaya kıstık/Üç mum yaktık/Seyrine baktık!”
4.5. Ailede Çocuk Terbiyesi
Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde kahraman ya da kahramanlarının çocuk olduğu hikâyelerden
birisi, belki de en önemlisi "Kaşağı"dır. Yazar, hikâyede çocukluk dönemi veya olgusu
ile ilgili aile disiplini ve çocuk terbiyesi ile ilgili bilgiler vermekte ve o dönemin çocuk ahlak ve
terbiyesi ile ilgili ebeveynlerin tutumlarına ışık tutmaktadır.
Bu hikâyenin en çarpıcı yanı bir babanın çocuğunun yalan söylediğini zannetmesi üzerine
verdiği cezanın acımasız oluşudur. Çünkü babanın; işin aslını araştırmadan, delil bulmadan
sadece büyük oğlunun beyanına göre hareket ederek küçük oğluna sert bir ceza vermesi ilginçtir.
Küçük oğlunun yalan söylediğine ihtimal verip, büyük oğlunun söylediğine inanıvermesi ise
babanın davranışındaki büyük çelişkiyi oluşturmaktadır.
*
Adı geçen öyküde çocukların dayaktan çok muzdarip oldukları, dayağın, hastalanmalarına hatta ölmelerine bile
sebep olabilecek kadar ağır olduğu görülmektedir.
570 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu