II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ını ister ve hoşuna gideni yapar” (Rousseau, 2006:46). Eğitim verilmek istenirken sürekli kısıtlamalarla
ya da belirlenmiş toplumsal konumlara göre davranması, onun “iyi, sevilen, kabul
edilebilir bir çocuk” olması hayattaki tek gayesi olarak önceden belirlenmiştir. Bireyin ailesi ve
çevresine en üst düzeyde faydalı biri olmasında bir sakınca yoktur. Asıl mesele, çocuğun kendi
kararları görmezden gelinerek ona biçilen rolü oynamasını istendiği noktada ortaya çıkar.
Eğitimin “ilk adım”ı sayılabilecek, için ilkçağlardan beri en iyi anlatım yollarından biri
olarak masallar, çocukların zihinlerine birtakım kültürel kodlarla işlenmiştir. Ezop Masalları’nda
ahlak, erdem, iyilik, Kırmızı Başlıklı Kız’da toplumsal cinsiyet, Külkedisi vb. masallarda
yoksulluk ve yoksulluğa katlanmanın sonucunda ödül gibi gösterilen ihtişamlı bir hayata kavuşma
ya da bizim ele alacağımız Pinokyo’nun yalan söylemesi ve aileden uzaklaşması sonucunda
başına gelebilecek türlü belalar, her dönemde nasihatlerin kalıcılığını sağlamak maksadıyla
yıllarca ve hala etkili bir söylem aracı olarak kullanılmaktadır. Pinokyo Masalı’nda baba
sözü dinlemeyerek veya itaate başkaldırarak evi terk eden ya da yalan söyledikçe uzayan buruna
sahip bir çocuğun serüveni anlatılır. Verilmek istenen mesaj gayet açıktır: Yalanın kötü bir davranış
olduğu, küçük bir çocuğun okulu reddederek evi terk etmesi halinde baş edemeyeceği
kötülüklerle karşı karşıya kalması ve en sonunda söz dinlediği takdirde mutlu sona ulaşması.
Bütün bunlar bu masalın görünen yönüdür. Oysaki diğer taraftan yaratılış yönü itibariyle bambaşka
öyküsü olan tahtadan yontulmuş bu çocuk, daha en başından bir babaya sırf çocuk olabilmek
için bir hayalin, bir projenin ürünü olarak karşımızda durmaktadır. Bugün ebeveynlerin
de düştükleri hata budur. Anne-baba kendi hayatlarında başaramadıkları veya özlemini duyup
da bir fırsatını bulup gerçekleştiremedikleri hayallerini, çocuklarına “sıfır sorun” lu bir hayat
sunmaya çalışarak, aslında ona sormadan, onun adına kararlar alarak, kendi görmek istedikleri
yere taşıma gayreti içerisine girmektedirler.
İnsanın ömrü belli değildir. Bunun için Rousseau,” O halde erişileceği kesin olmayan gelecek
için bugünü mahveden eğitim hakkında ne düşünmelidir? Bu eğitim anlayışı, çocuğu türlü
zincirlerle bağlayarak ve elde edeceği mutluluklara kavuşacağı iddiasıyla çocuğu sefalete
mahkûm ederek işe başlar. Böyle bir eğitim, gayesi düşünüldüğünde mantıklı kabul edilebilir.”
(2006:38) Ancak bu noktada çocukları kürek mahkumlarına benzeterek hayatlarını esaret altında
geçirdiklerine dikkat çeker.
İnsanların ve gelecek nesillerin devamlılığını sağlayacak olan çocukların, iyi bir eğitim
almasının önünde özgürlüğü engel olarak görmek mümkün değildir. Ancak her insanın bir robot
değil de etten kemikten oluşan, duyguları, hisleri, istekleri, davranış ve tutumlarıyla birer insan
olduklarını unutmamak gerekir. Sartre (1990:72), “İnsan kendi özürlüğüne mahkumdur, zorunludur”
der. İnsanı diğerlerinden ayıran onun farklılıkları, düşünceleri, fikirleri, hayata bakış
açısıdır. Tek tipleştirilmeye çalışılan insanoğlu üzerinde yapılan çalışmalarda gözden kaçırılan
en temel ve basit nokta; insanın özgürlüğüne karşılık hayatındaki her şeyini feda edebilme cesaretinde
saklı olmasıdır.
Rousseau (2009:194), çocuk eğitiminde ve onları yönlendirme konusunda rekabet, kıskançlık,
arzu, gurur, açgözlülük ve korku gibi kavramlara işaret ederek bunları tehlikelerine
dikkati çekmek ister. “…bunlar en tehlikeli tutkulardır ve beden gelişmesi tamamlanmadan önce
ruhu bozacak ve yozlaştıracak şeylerdir…” bunlara panzehir olarak “özgürlük” kavramını öne
çıkarır ve çocukların istediği alanda yönlendirilmesi gerektiğine vurgu yapar.
Türkiye'nin suda doğumla dünyaya gelen ilk bebeği Zirve Doruk Kesican, Türkiye'nin
modern usüllere göre yetiştirilen ilk çocuğu... Daha annesinin karnındayken klasik müzik dinletilerek
hayata hazırlanan Zirve Doruk, 1985 yılının haziran ayında Türkiye'de bir ilki gerçekleştiren
annesi Ebru hanım tarafından suda dünyaya getirildi. Çocuklarının gelişimine verdikleri
önemi "Oğlumuzun içine doğduğu evrene saygılı, özgüvenli ve bizim başaramadıklarımızı gerçekleştirebilecek
bir çocuk olması için her şeyi yaptık" sözleriyle özetleyen anne Ebru Kesican,
biricik yavruları Zirve Doruk hakkında şu bilgileri verdi: Eşim ve ben, Zirve Doruk için o zamanın
en modern usulleri neyse hepsini birer birer uyguladık inanın. Oturmasını, kalkmasını,
tuvalet adabını, kaç yaşında hangi arkadaşları ile ne oynayacağını falan hepsini kitabına uygun
yaptık. Koca insanlarız, şu yaşa kadar daha bir kere psikoloğa gitmedik; Zirve Doruk belki iki
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 581