II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ÇOCUK EDEBİYATI KAYNAKLARINDAN MASAL İÇİN BİR MODEL
DENEMESİ VE ÖRNEKLEM OLARAK BİR KELOĞLAN MASALI
Tuba BENLİ *
ÖZET
Sözlü edebiyat geleneğimizin ve yazılı edebiyatımızın ürünlerinde öteden beri her zaman eğitim
gayesi olmuştur. Çocuk edebiyatındaki en temel gaye kendi kültürü doğrultusunda iyi insan yetiştirmektir.
Bu anlamda halk edebiyatımızın mitoloji, destan, efsane, masal, halk hikâyeleri, ninni, bilmece,
tekerleme vb. türleri hem mili kültürümüzün güzelliklerini yansıtması hem de estetik değeri
yönüyle mesaja dayalı çocuk edebiyatı için paha biçilmez bir kaynaktır.
Bireyi rahatlatan, hayata dair umut aşılayan, geleceğe yönelik ülkü kazandıran, iyi insan olmamızı
salık veren, hoşça vakit geçirmemizi sağlayan ve tüm bu işlevlerini ana dilimizin sıcaklığıyla yapan
Türk toplum yaşamının maddi ve manevi değerlerini barındıran masallarla çocuk edebiyatı arasında
ise sıkı bir bağ vardır.
Teknolojik ve toplumsal değişikliklerle birlikte hoşça vakit geçirme işlevini yitiren masallara günümüzde
çocuklar da ilgi göstermemektedir. Değişen yaşam koşullarına göre masallarımıza yeni bakış
açısıyla yaklaşılmalı, bu hazineden çocuklarımızın ve gençlerimizin istifade etmeleri sağlanmalıdır.
Çocukla masalın mesajını buluşturmak için iletişim sürecinin gerçekleşmesi gerekir. Biz, çalışmamızda
masallarımızın mesajını çocuklarımızla buluşturacak bir model önermekteyiz. Bu doğrultuda tarafımızdan
derlenen bir Kâloğlan masalı örnek olarak seçilmiştir. Kâloğlan masalından hareketle masallardan
çocuk edebiyatında faydalanmak için izlenecek yol aşamalı olarak anlatılmıştır.
1. Aşama: Masalın yazıya geçirilmesi (Sözlü kültürden yazılı edebiyata aktarılması)
2. Aşama: Yazıya geçirilen masalın çocuğa uygun hale getirilmesi ve yöre ağzından İstanbul Türkçesine
çevrilmesi (Pedagojik açıdan değerlendirilmesi)
3. Aşama: Masalın, günümüz teknolojik ve yaşam koşullarına uygun hale getirilmesi (Masalların
özüne uygun olarak güncellenmesi) ve masalların daha geniş kitlelere ulaşması için masal metinlerinin
görsele dönüştürülmesi
Anahtar Kelimeler: Çocuk Edebiyatı, Halk Masalları, Keloğlan
GİRİŞ
Kişinin ninnilerden sonra tanıştığı halk ürünü masallardır. Anneler tarafından çocuklara
aşılanmaya çalışılan Türk toplum yaşamının maddi ve manevi değerlerinin yer aldığı ninnilerin
bebeklikten itibaren bilinçaltımıza verdiği mesajlar olgunlaşarak masala dönüşür. Oysa insanların
masala bakışı oldukça dar açılı ve eksiktir. Çünkü masallar yalnızca çocuklara yönelik onların
hoşça vakit geçirmelerini sağlayan, dahası onları uyutmak için anlatılan olağanüstü hayalî
olaylarla örülmüş sözlü halk edebiyatı ürünleri olarak bilinir ve kabul görülür. Birçok toplumda
halk anlatıları ötekilerin faaliyetlerini ilk ninni söylendiği veya canavar masalı anlatıldığı zamandan
itibaren kontrol etmek, etkilemek ve yönlendirmek için kullanılır. Masallar ait oldukları
toplumlar tarafından çocukları-yetişkinleri yani bütün halkı uyandırmak için yaratılır. Öyleyse
masallara böylesine geniş bir perspektif dururken çok dar bir açıdan bakmak halk kültürlerinin
bu zengin kaynağına haksızlık olur ve onu yeterince değerlendirememe tehlikesini beraberinde
getirir (Yavuz, 2009: 20-22).
*
Gazi Üniversitesi, TÖMER, Ankara, tubabenli@gazi.edu.tr
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 27