II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Talebe Defteri, sözü edilen aralıktaki üçüncü en uzun soluklu dergidir. Aynı dönemde yayımlanan
çocuk ve / veya gençlik dergilerinde yazan isimler ortaklık gösterebilmektedir. Talebe
Defteri, Türk Kadını, Muallimeler ve Muallimler Mecmuası, Çocuk Edebiyatı, Gençler Defteri,
Çocuk Dünyası Ahmed Halid’in çıkardığı dergilerdir. Bu dergilerde aynı imzalara rastlanabilmektedir.
Üstelik aynı yazar farklı müstearlar da kullanmaktadır. Talebe Defteri’nde imzası
bulunan yazarlar aynı zamanda başka dergilerde de yazılar yazmaktaydı. Âkil Koyuncu, Akçuraoğlu
Yusuf, Celal Sahir, Mustafa Münif (Kocaolçun), Ali Ulvi (Elöve), Aka Gündüz, Enis
Behiç, Hamdullah Suphi, Halide Nusret (Zorlutuna), İbrahim Alaaddin (Gövsa), Feyzullah Sacit,
Halil Nihat, Ahmed Cevad, Abdülfeyyaz Tevfik, Nüzhet Sabit, Nüzhet Mağmumi, Rıza
Tevfik, Suad Fahir (İsmail Hikmet Ertaylan), Reşat Nuri Güntekin (Aziz Hüdai ve Elyesa’ müstearları
ile), vd.
Muallim Ahmed Halid, yayın hayatının bir ihtiyacını tespit eden ve bu eksiği gidermeye
çalışan bir aydındır. Ona göre, süreli yayınlar hedef kitlelerine göre çeşitlenmeli; kadın, öğrenci,
çocuk ve gençlere hitap eden dergiler çıkarılmalıdır. Bu amaç ışığında; Talebe Defteri, Türk
Kadını, Muallimeler ve Muallimler Mecmuası, Çocuk Edebiyatı, Gençler Defteri, Çocuk Dünyası
Ahmed Halid’in çıkardığı dergiler olmuştur. Bu yayınlar, kadın ve çocukların sosyal statüsünün
değişmesine katkıda bulunmuştur. Türk Kadını’nın ilk sayısında Ahmed Halid yayıncılıktaki
kararlılığını ve çizdiği yolu şöyle ifade eder:
(…) Avcı kar ve rüzgâr içinde bazen küçük bir kuş için saatlerce dolaşır, düşer, tırmanır ve bazen
hayatını fedâ eder. Bundaki saik hizmet değil, menfaat hiç değildir. Yalnız biz gideceğimiz yolun
bir çöl olmaması, hedefimizin bir serap çıkmaması için düşündük. Bizde “çocuk, talebe, kadın”
işlenmemiş birer maden idi. Hedefimizi bulmak için kerâmet değneğine hâcet yoktu. Karar ve
kuvvet lâzımdı. Onları tedârik ettik ve işe başladık. “Talebe Defteri” ve “Çocuk Edebiyatı” nasıl
bu karar ve kuvvetin mahsulü ise “Türk Kadını” da aynı ailenin ferdidir. Nitekim “Muallimeler ve
Muallimler” mecmuası da o zümreye dâhil olacaktır. (Türk Kadını, S. 1: 2)
Ahmed Halid’in anlayışına göre dergicilikte hedef kitle net olmalıdır. Yayımladığı dergilerin
adından bunu anlamak mümkündür. Talebe Defteri, çocuklara ve gençlere, geniş bir yelpazede
öğrencilere yönelik çıkarılması planlanan bir talebe dergisidir. 1913-1919 yılları arasında
68 sayı çıkarılan dergi, eğitime katkı sağlamak için yayımlanan ünite dergilerinden olmamıştır.
Eğitime yardımcı olduğu kesindir; fakat tam bir okul dergisi görünümünde değildir. İçinde bulunulan
dönem ve yaşananlar bu dergiyi çocuk ve gençleri ihtiyaç doğrultusunda yetiştirmeye
yöneltmiştir. Bu sebeple okurlarının “talebelik” nitelikleri öngörüldüğü kadar fazla vurgulanmamıştır
(Ayrıntılı bilgi için Bkz. Ulus, 2014).
Bu dergi üzerine 2008 yılında yazılmış iki teze ulaşılmaktadır. Bunlardan biri Kâmile
Şendil’e ait “Talebe Defteri 1913-1919, 1.-67. Sayılar İnceleme, Tahlilî Fihrist, Seçilmiş Yazılar”
başlıklı Yüksek Lisans Tezi’dir. Diğeri Hüseyin Küçük’e ait “Talebe Defteri Çocuk Dergisi
(İndeks, Seçme Metinler, Değerlendirme ve Sözlük)” başlıklı Yüksek Lisans Tezi’dir. Söz konusu
iki tezde de Talebe Defteri çocuk dergisi olarak nitelendirilmektedir.
Kaynaklarda çocuk dergisi olarak anılan Talebe Defteri (Bkz. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi,
C. 2: 159) Cüneyd Okay’ın Eski Harfli Çocuk Dergileri kitabında da yer almaktadır.
Talebe Defteri’nin yalnızca bir çocuk dergisi olmadığı fikrini ortaya atan (görüldüğü kadarıyla)
ilk isim olan Okay, bu derginin çocuklara hitap eden sayfalarına rağmen aslında bir gençlik
dergisi olduğu fikrindedir:
Cumhuriyet döneminde de yayıncılık yapacak olan Ahmed Halid Yaşaroğlu’nun yaptığı dergi
Çocuk Dünyası tarafından “ağabey” olarak görülmektedir. Bu aslında en az idadi seviyesindeki
gençlere hitap ettiğini açıklar. Talebe Defteri aynı dönemlerde çıkan Mekteb Müzesi ve Mekteb
Âlemi tarzında bir dergidir. Her üç dergide de çocuklara hitap ettiği düşünülebilecek sayfalar olmasına
karşılık bu yayınlar sultânî ve idadîlerin yüksek sınıflarını kendilerine muhatap kabul etmişlerdir.
(Okay, 1999: 120)
Eski harfli çocuk dergilerinin incelendiği çalışmaların hemen hepsinde Talebe Defteri çocuk
dergisi olarak anılmaktadır. Ruhi İnan “Cumhuriyet Dönemi Çocuk Dergi ve Gazeteleri
(Tahlilî Fihrist 1923-1940)” başlıklı doktora tezinde, bu derginin bir çocuk dergisi olduğunu
söylemiştir. Ali Gültekin (2011), Alemdar Yalçın ve Gıyasettin Aytaş (2005) da Talebe Defte-
310 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu