II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

OKUMA KÜLTÜRÜ OLUŞTURMADA GENÇLİK VE EDEBİYAT
Zeynep Sati YALÇIN *
ÖZET
Bu çalışmada, gençlik ve edebiyatın tanımları verilerek bu tanımlardan hareketle edebiyatın toplumdaki
işlevi ve gençliğin içinde bulunduğu zamana göre ne durumda olduğu, toplum tarafından nasıl
değerlendirildiği araştırılmış ve gençlerin bu eleştirilen halde olmalarının nedenleri üzerinde durulmuştur.
Modernizm ve postmodernizmin anlamları, geçirdiği süreç ve bu anlamların edebiyata yansımaları
araştırılmıştır. Sanayi Devrimi ve Rönesans’la gelen değişimin modernizm olarak topluma yansımaları
olumlu gibi görülse de zaman içinde kapitalizmin etkisiyle olumsuzluğa dönüşmüştür. Türk edebiyatında
edebi akımlarda gelinen son nokta ve bu anlayışla yazan yazarlar ve eserleri ele alınarak eski ile yeninin
sentezi ile varılan noktadan bahsedilmiştir. Son olarak gençlerin ideal insan olmaları, çok ve nitelikli
okumaları için edebiyatçılara düşen görev ve sorumluluklar belirtilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Gençlik, edebiyat, okuma, nitelik, kitap, televizyon, sinema, ideal insan.
Giriş: Gençlere Yeni Şeyler Söylemek Lâzım
Gençlik ve edebiyat hakkında olanlara ve olması gerekenlere geçmeden evvel “gençlik”
ve “edebiyat” kelimelerinin sözlük anlamlarını verelim.
Genç; insan hayatının ortalama olarak 16-25 yaş aralığında olan dönemi. Gençlik; genç
olma durumu, "ihtiyarlık" karşıtı; insan yaşamının ergenlikle orta yaş arasındaki dönemi. Genç
insanların tümü, genç bir kimsenin tutumu, toyluk, deneyimsizlik. (Güncel Türkçe Sözlük)
Edebiyat ise; Arapça adabiyyat kelimesinden gelir. Kelime “adb” kökünden gelen ve görgü,
terbiye, konuk ağırlama adabı. Yaşam tarzına ilişkin hikâye ve gözlemlerden oluşan birikim
anlamlarına gelen adab kelimesinin çoğul halidir. (Nişanyan Sözlük)
Türkçede edebiyat kelimesi Tanzimat Döneminde kullanılmaya başlanmıştır. Bundan önce
ilm-edep, şiir ve inşa gibi terimler kullanılmaktaydı. Edebiyat kelimesi ilk defa Şinasi ve
Namık Kemal'in yazılarında kullanılmıştır. Fransızca kelime Latince harf anlamına gelen littera
sözcüğünden türetilmiş litteratura kelimesine dayanır. (Kaplan, 1998 s.7)
Edebiyatı toplum gerçeğinden ayrı düşünemeyiz. Her edebi eser -en kurgusalı bile- kendi
çağının tanığı ve aynı zamanda failidir. Geçmişi anlattığı kadar bu geçmişe yaslanarak geleceğe
doğru bir köprü de oluşturur. İlk eserlerimizden günümüze kadar oluşturulan edebi eserlere
bakıldığında toplumu ne denli etkilediğini hangi aşamadan hangi aşamaya getirdiğini rahatlıkla
görebiliriz. Bu söylediğim söz her zaman böyle olmaz da tam tersine de gelişebilir. Yani toplumsal
olayların edebiyata nasıl konu olup malzeme oluşturduğunu da görebiliriz.
Konumuzla bağlantılı olarak kelimenin yaygın kullanımına bakarsak daha çok tecrübesiz
insan anlamına gelen genç ve bu gençlerin oluşturduğu nesle gençlik denildiğinden yukarıda
bahsetmiştik. İnsan yaşamının en karmaşık dönemini oluşturan bu dönemin başlangıç ve bitişi
de kişiye göre değişiyor. Hayatın en karmaşık dönemi olduğu kadar en verimli, en canlı, en
güzel dönemidir de. Bu dönemin güzelliğinin nedeni belki de en çok hatanın yapılabildiği dönem
olmasıdır. Çünkü insan tecrübe sahibi oldukça hata yapmamak adına hayata karşı daha
*
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni, Yazar.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 75