II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

seçen yazar insan karakterini derinliğine kadar açabiliyor. İşte, soğuk kış gecesinde halı
karxanasının kapısı ağzında yardımsız kalan Süreyyanın ağır durumunu belirtmek yazarın
kullandığı cümleye bakalım: "Fakat gece geçtiğini görürken babasına karşı bir küskünlük duyarak
kövreldi ve sessiz sessiz ağlamaya başladı". (7-sınıf edebiyatı, səh.110)
Bu küçük cümle qızcığazın çıkılmaz durumunu ulaştırmakla beraber, çocuk karakterini,
babasına sonsuz sevgisini, saf, samimi kalp sahibi olduğunu da belirtiyor. Küçük hikayeler ustası
Süleyman Sani Axundovun çocuklar için yazdığı "Ahmed ve Məleykə", "Abbas ve Zeynep",
"Nurettin", "Karaca kız" vb. eserlerinin kahramanlarının bir kısmı talihsiz çocuklardır. Onlar
hayatın acımasız darbeleri sonucu tahrip olur. Fakat Nureddin gibi ağır denemelere metanetle
katlanıp mutlu olanlar da var. Mir Celal'in "Bahar" ("Bir gencin manifestosu" romanından)
eserinde ehsanlıq tutdan yediğine göre gazaba tuş gelen Bahar evden göç düşüyor. Ancak kader
yine onun yüzüne gülmüyor. Meşedi Abbas gibi insanların haqsızlığına uğruyor ve yok olur:
"Bahar elini atıp gözünü kaplayan ağır yorganı kaldırmak istedi ... karıştırmaya istedi, onu sanki
yere mıxlamışdılar.
Anasını hayaline getirdi.
-Ana, Ay ana! ...
Cevap gelmedi. Her şey konuşmuyordu ... "(7. sınıf edebiyat, s: 135)
Bu ifadelerden görüyoruz ki, yazar Baharın şahsında yoksul, kimsesiz çocukların acı kaderini
verir. Elçin Hüseynbeylinin "Torun", Ahmet Cemil'in "Can nine, bir masal de!", Abdullah
Şaiqin "Murad", İlyas Efendiyev "İz İle" vb. eserlerde çocukların duygu ve düşünceleri yer
buluyor.
Dünya edebiyatından Viktor Hüqonun "Qavroş" ("Sefiller"), Mark Tvenin "Ferasetli
oğlan" eserlerini çocuklar benimseyerek kendi yaşıdlarının kaderine acıyorlar.
Çocuk kitaplarının bir kolunu da emek konusu oluşturuyor. Çocuklara daha küçük
yaşlarından emeği sevmeyi öğretmeliyiz. Bu alanda da edebiyatın büyük rolü vardır. Sözlü halk
edebiyatının temeli neredeyse emek nəğməsi ile koyulmuştur. Öğrenciler emek türküleriyle
(holavar, sayaçı sözler ve.s) hala düşük sınıflardan tanışırlar ve bu da onlarda emeğe muhabbet
hissi uyandırıyor. 1-ci binyılın ortalarında ortaya çıkan, Zerdüşt peygambere ait kutsal kitap
olarak bilinen "Avesta" da helal zahmeti terennüm ediyor. Klasik edebiyatın sanatkârı Nizami
Gencevi eserlerinde dönemin çeşitli konuları ile birlikte, emeğe de geniş yer vermiştir. Onun
eserlerinde bir çok zahmet adamlarının imajlarına rastlıyoruz. "Kerpickesen kişinin Destanı"
("sırlar hazinesi" poemasından) hikayesinde: Kerpickesen kişi başkalarına el açmamak için helal
zahmetle yaşadığını gururla diyerek emeğe hor bakan genci utandırır. N.Gencevi "Hosrov ve
Şirin" şiirinde Ferhad karakteri ile çalışmanın taht-tacdan kat kat yüksekte dayandığını
kanıtlamıştır. Samed Vurgun çok güzel demiştir ki, Nizaminin eserlerinde zahmet adamlarından
saygı ve sevgi hissi ile konuşuluyor. Onun eserlerinde biz bir çok zahmet adamlarınınkərpickəsənlərin,
çiftçilerin, Benna'ların, çobanların, bağbanların parlak suretlerine rastlıyoruz.
Emeğe muhabbet, helal emek sadece Eski dönem edebiyatında değil, aynı zamanda edebiyatın
diğer dönemlerinde zamanla sesleşen konu olmuştur. XX yüzyılda yaşayıp yaratan Süleyman
Rehimovun "Kara toprak ve sarı altın" eserinde okuyucusunu emeği sevmeye çağırıyor. Onun
"minnet ekmek" eserinde insanın emeğe yaklaşımı Kurban kişinin ve onun oğullarının, Mirza
Valehin örneğinde açıklanmıştır. Eserde sık sık tekrar edilen "minnet ekmek, serbest ölmek!"
ifadesi öğrencileri düşündürür ve onları kendi çabaları ile yaşamaya, halallığa çağırır.
Amerika ediblerinden biri olan Ernest Heminquey "İhtiyar ve Deniz" povestinde irade ile
zahmeti vehdetde götürür.
Çocukların en çok dikkatini çeken unsurlardan biri de çeşitli hayvanlar, çeşitli kuşlar,
renk renk çiçekler, yeşil çimler, yüksek dağlar, yüksek ağaçlardır. Bunların toplamı ise birlikte
doğa denir. Doğa insan için, insan sağlığı için çok önemlidir. "Ana doğa", "doğma doğa" sözlerini
öğrenciler çok duyarlar. İşte bu sözler çocuklara henüz küçük yaşlardayken doğayı sevmeyi
öğretir. Bu yolda Çocuk kitaplarının çok büyük rolü vardır. Doğayla tanışma sözlü halk
edebiyatından başlanır. Destanlarla, masallarla, efsanelerle ve diğer janrlarla tanışma öğrencilerde
doğaya sevgi yaratır. Klasik edebiyattan Katran Tebrizi, Məhsəti Gencevi, Efzeleddin Xa-
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 215