II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

GENÇLER MUTLULUK ARAYIŞINDA (H. CAVİD YARATICILIĞI
TEMELİNDE)
Aynure MUSTAFAYEVA *
ÖZET
Makalede Azerbaycan yazarı Hüseyin Cavit`in "Uçurum" piyesine ve "Azer" şiirine istinat ediliyor.
Mutluluk arkasından ile Batı'ya yönelen Doğu gençinin bu eserlerde tarif edilen hayat hikayelerine
dayanılarak Doğu Ve Batı yaşamının sanatsal manzaraları karşılaştırılır. Makale bağımsız hayata ilk
girişini yapan genç yüzünü nereye tutmalı Batı`ya mı yoksa Doğu`ya mı? sorusunu bu eserlerin sunduğu
imkanlar içinde cevaplandırmağa çalışıyor.
Anahtar Kelimeler: Batı, Doğu, Azer, mutluluk, genç
Giriş
Beşeri ruh ve mantıkı kendi içine alan Hüseyin Cavid yaratıcılığının önemli sanatsal
analiz konusu Doğu hayatı olmuştur. Muhabbeti yolunda dindaşlarının en ağır kınağını bile
üstlenen Şeyh Sinan, mutluluğu uğruna en korkunç mücadeleye koşduğunda ihanet acısıyla
zihirlenen Afet, mutlu olmak isteğinin bedelini kendi kanıyla ödeyen Meral Cavid sanatında
Doğu insanının hayatından atalet, şaşkınlık, acı dolu görüntülerdir. Bu durgunluğa son vermek
isteyile Batı'ya koşan Celal'in ("Uçurum" piyesinde) yaşantılarında, bu acılardan kurtuluşa
umudunu Batı'ya bağlayan Azerin gözlemlerinde ("Azer" şiirinde) ise Doğu hayatının
görüntüleri başka rakursdan geçiyor, sadece Cavid dönemi için degil, aynen bu günümüz için de
çok güncel olan "bugünün acılarını dünü ile avutub geçmişi ile teselli bulan Doğuyamı
sığınmalı, yoksa günümüzden geçmişe değil, geleceğe koşan Batıyamı koşmalı?" sorusu
konur.
Doğudan Batıya doğru
Bugün de çok kızgın tartışmalar konusu olan şu soru Azerbaycan sosyal düşüncesi için
yeni değildir, Batı uygarlığının işartılarının ortaya çıkdığıilk dönemden başlayarak toplumsal,
aynı zamanda sanatsal fikrin çeşitli bakışlar altına koyduğu, farklı cevaplandırdığı sorulardandır.
Yirminci yüzyılın başlarında C.Cebbarlının Oktayı ("Oktay Eloğlu" eserinde) Avrupa edalarını
taklit eden, cahilliğini boynu kravatlı giysileri ile perdelemeye çalışan Aslan beye karşı durarak
söylüyordu: "Ben Avrupalı değilim, olmak da istemiyorum". (Cefer Cabbarlı Eserleri. 4 cildde, II cild,
“Şerq-Qerb”, Bakü, 2005, s.267) Ancak Oktaydan farklı olarak Avrupalı olmak isteyen ve bu isteğin
peşindenAvrupa'ya doğru koşan gençlerin sayısı gerek Cebbarlı kahramanının bu sözleri
duyurduğu zamanda, gerekse bugün yeteri kadardır ve bu gençlerin ardında Oktayın çağdaşı
Uluğ bey (H.Cavit`in "Uçurum" piyesinde) söylüyor:
Fakat bilmeli ki , bir çok yiğitler,
Şu yıldızlı yolda olmuşlar heder.
Evet , bilmeli ki, Fireng elleri,
Hem besler, hem soldurur emelleri.
Avrupa'da ışık da var, karanlık da
*
Yrd.Doç.Dr., Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Edebiyat Enstitüsü, Edebi Tenkit Bölümü, Öyretim Üyesi.
mustafayeva.aynure@mail.ru
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 741