II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

TIVA ÇOCUK EDEBİYATININ ŞİMDİKİ DURUMU
Ekaterina CHAMZYRYN *
ÖZET
Bildiride son yıllarda Tuva Çocuk Edebiyatının durumu hakkında bilgi verilecektir. Çocuk
ve Gençlik Edebiyatında türler, animasyon, çizgi film, son yıllarda Çocuk ve Gençlik Edebiyatı
alanında yetişen yeni yazarlar. Tuva Çocuk ve Gençlik Edebiyatının dünü, bugünü ve gelişim
çizgisi üzerinde durulacaktır. Animasyon ve çizgi film örnekleri çevresinde Tuva’da çocuk edebiyatı
incelenecektir.
Anahtar Kelimeler:Tuva Çocuk Edebiyatı, türler, animasyon, çizgi film,
Çocuk edebiyatı - bir halkın estetik kültürünün bir türü olarak sayılmaktadır. O başka
edebiyatlar ile gelişmekle beraber, fakat A.M. Go'kıy'in belirttiği gibi, çocuk edebiyatı özel,
sadece o edebiyatın kalitesine bağlı, o yüzden onu "büyük devlet" demiştir (Gor'kıy, 2008:280).
Büyük Rus eleştirmen V.G. Belinskiy "... çocuk kitaplarının en önemli amacı - terbiye,
eğitim", o yüzden o kitapların özelliği estetik ve pedagojik amaçların aynı şekilde olmasıdır
diye belirtir (Belinskiy, 1956: 52).
Tıva'da çocuk edebiyatı Tıva edebiyatından ayrılmayan bir özel türü olarak sayılır. Genç
okurlar için Tıva çocuk edebiyatının rolü büyüktür: onları sanata, tarihe, doğayı ve başka şeylere
saygı duymayı öğretir, aynı zamanda çocukların eğitimi, terbiyesi için önemli yere sahiptir.
Tıva halkının tarihinde eskiden beri, küçük çocukların diline, konuşmasına, yaşına, gönlüne,
gelenek göreneklerine, ilgisine dayalı çocuk edebiyatı farklı açılardan zenginleştirilmiştir.
Çocuk edebiyatı eskiden beri nesilden nesile devam ettiren bir kütür olarak sayılır. Çocuk edebiyatı
konusunun içinde efsaneler, masallar, türküler, bulmacalar, ..., atasözleri, ..., niniler ve
oyun şarkıları yer alır.
Onlar çocuk edebiyatını oluşturan önemli kökenidir. Onun dışında, genel olarak açıklayacak
olursak Tıva çocuk edebiyatı dünyanın başka halklarının çocuk edebiyatlarını da geniş açıdan
almış ve kullanmıştır.
Çocuk edebiyatının ilk denemeleri ise "Bitin ajıl" ("Bizim iş"), "Biçii turguzukçular"
("Küçük yöneticiler"), "Çaa oruk" ("Yeni yol") gibi okuma kitapları yayınlanmıştır. O kitaplarda
yazarı bilinmeyen belagatlı, güzel yazılar da yaınlanmıştır. Örneğin, "Bilbey oynap çoraaş
çünü bilgen" ("Bilbey oynarken neyi bilmiş"), "Dembildey'nin türee" ("Dembiledey'in zorluğu"),
"Durgun" (...) diye eserler. Onların arasından "Durgunnun" süjedi başkalarına göre daha
belirgin. Önemli kahraman Hamçak, hemşiresi ve babası ikinci yerde kahramanlar süjet çizgisinde
gözükmekltedir.
O yüzden E.Çamzırnın düşüncesine göre, "Durgun" Tıva Çocuk edebiyatının ilk eseridir
(Çamzır, 2009: 8).
1932 yılında basılan "Kinçini çaza şapkanı" diye ilk kitabında S.Toka'nın "Kinçini çaza
*
Doç. Dr., Tuva Devlet Üniversitesi, Tuvaca ve Edebiyat Bölümü.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 87