II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Sözün zahiri zarif, batılı latif olmalıdır (Atalar sözü, 1985, s. 584).
Sözünü doğrusu taştan geçer vb. (Atalar sözü, 1985, s. 584).
Nizami hatta düzgün, sağlıklı beslenme ile de ilgili önemli tavsiyelerde bulunur. Şair
bununla ilgili görüşlerini sanki her çocuğa ayrıca anlatırmış gibi hikmetli ifadelerle verir.
Nizamide:
Devlet kuşu humaysın, gayen mutluluk olsun,
Az yemek, az konuşmak, asalet adet olsun.
Az yemeğe, diyete alışmağın iyidir!
Eğer çok yaşasaydı çok yiyenler dünyada,
Çok yemişler yaşardı, ölüm olmazdı o zaman (Sultanzadə, 1981, s. 123).
Halkta:
Yemekle dost olan her gün küs gezer (Atalar sözü, 2004, s. 240).
Yemeğin kulu, işlemenin hastası olma (Atalar sözü, 1985, s. 408).
Nizami'nin eserlerinde mal hırsı, dünya malına düşkünlük, nefsi arttırmayı bilmemek gibi
insana yakışmayan olumsuz nitelikler kınanmıştır. O yarattığı hikmetli sözlerde gençlik de dahil
olmak üzere, herkesi bu gibi inceliklerden uzak olmaya çağırmıştır:
Zenginliğe kul olmak beyhude bir hevestir,
Hayatının meyvası tek anlık soluktur.
Tamahı arttıran kemalıdır beşerin,
Kendi nefsini öldürmek amalıdır beşerin.
Ezel günden canını salıb oda xisletin,
Herislikden ömrünü verir bada xisletin.
Uyma vara, devlete, kibirden uzak gez,
Zulmet ömür yoluna güneş nuru çilemez (Sultanzadə, 1981, s. 139).
Halkta ise buna uygun çok sayda atasözü vardır: Tamahkar kendi nefsinin kuludur;
Açgözlülük başa beladır; Tamahkarın gözü kör olur vb. (Atalar sözü, 1985, s. 594).
Nizami Gencevi hem Azerbaycan, hem de başka - Arap, Hint, İran halklarının sözlü halk
yaratıcılığından büyük senetkarlıkla yararlanmıştır. Sözlü halk edebiyatının atasözleri ve
deyimleri, tören folkloru, efsane ve rivayet vb. gibi türlerine başvuran şair bunlardan istifade ile
kendi fikirlerini daha mükemmel ve demek istediği anlamları daha etkili ifade etmeye muvaffak
olmuştur. Nizaminin folklora ilgisini gösteren diğer bir husus onun eserlerinde halk gelenek ve
inançlarının sanatsal eksidir. Her zaman halk içerisinde yaşayan, onun yaşam tarzı, günlük
meşguliyeti, sevinç ve kederi ile yakından tanışan şairin eserlerinde halkımızın geleneklerine ve
inançlarına başvurusu hiç de tesadüf değildir.
Şair gençliğe halk adetlerinden biri olan aile kurmakla ilgili iyi tavsiyeler verir. Geleceğin
annesi olan kızlarımızın kendilerini yüksek tutması, kendi namus ve iffetlerini koruması, temiz
sevgi ve el adetlerine uygun olarak aile kurmaları ile ilgili Nizaminin Məhinbanunun dili ile
verdiği şu sözler çok değerlidir:
Yakışmaz erkeyin ardınca gitmek,
Bu sıfat kadında olmasın gerek.
Çok tezeter gülü elde ettiler,
İyleyib, iyleyib, sonra attılar.
Çok şarap tökdüler gül kadehlere,
Tattılar, sonra da tökdüler yere.
Biliyorsun, baş uca olduğu zaman,
Hoştur evlenmek aşktan (Gəncəvi, “Xosrov və Şirin”, 2004, s, 177).
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 417