II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Çocuksuzluk boşanma sebeplerinin başında gelmektedir. Çocuksuzluk ile ilgili olarak
“Kısrak doğurmadıkça baytal * adı kalmaz”, “Doğurmayan kadından oğlaklı keçi yeğdir”, “Soysuz
kalacak yiğide kısır kadın denk gelir”, gibi ağır anlamları olan atasözleri kullanılır. Manas
destanında yer alan;
Meyvesiz ağaç odundur,
Doğurmadıktan sonar,
Neyi onun kadındır.
….
Çocuksuz Cakıp adını aldın,
Yaşlandı Cakıp ihtiyar der,
Herkes sana işaret ederek,
Hanımı onun kısır der. (Karalayev, 1987: 345)
Kırgız halkının ırım-cırım ve kültlere daha çok bağlı oldukları dönemlerde, kısır kadınlar
sosyal olaylara aktif katılamazlardı. Arka plana itilmiş durumdaydılar. Bulundukları çevrenin
yaşlıları tarafından kargış-beddua-tersbata almak durumundaydılar. Kısır kadınlar çocuklu eve
girdiklerinde çocuklara nazar değecek düşüncesiyle çocuklar saklanmıştır. Böyle bir mobbing
altında “öleyim desem can tatlı, gireyim dese yağız yer katı” şeklinde ezilen kısır kadınlar için
acıklı halk türküleri vücuda getirilmiştir.
Beşikte çocuk sallamayıp,
Izdırap çektim doğuramayıp,
Kundağa çocuk sarmayıp,
Kurudu canım, doğuramayıp,
İki kuzuyu yanıma alıp,
Koyun sürüsü gezmedim,
Erkek çocuğu yanıma alıp,
Düğünlere gitmedim. (Cusupov, 1997:IV.C., 509)
Kaderinde kısırlık olan veya erkek çocuğu olmayan kadınlar dölsüzlüğün esas suçlusu
sayılarak bundan dolayı çok üzülmüşler çok çeşitli tedavi yollarına başvurmuşlardır. Bu yollardan
biri de arkaik olarak devam eden köçöt köçürtüü (fidan dikme) adetidir. (Akmataliyev,
2001:103)
Birçok kız çocuğu olsa bile devam etmekte olan erkek çocuk evlat edinme geleneği de
erkek çocuklarına verilen önemin göstergesidir.
Çocuksuz kalmamak hem kadın hem de erkek için hayatın temel dayanak noktasıdır.
Çocuksuzluk, cocuk sevgisi anonim halk edebiyatı ürünlerinden günümüz Kırgız Edebiyatı
ürünlerine kadar yansımıştır. Cenicok’un “Balam Cok” adlı şiirinden, Arstanbek’in didaktik
öğretilerine, Toktogul’dan, Tölögön Kasımbekov ve Çıngız Aytmatov’un eserlerine kadar pek
çok kere yer almaktadır.
Çocuk folkloru sözlü halk edebiyatının yetişme yolu, genetiğini incelemenin önemli
bir kaynağıdır. Her bir halk edebiyatı ürünü var olma ve gelişme yolunda o halkın milli felsefesinin,
coğrafi yerleşiminin, yaşam şartlarının, gelenek ve göreneklerinin ve medeniyetinin
yansıtıcısıdır. Uzunluğuna, kısalığına, yansıttığı, ifade farklılıklarına bakılmaksızın her biri genel
bir fikre, felsefi bir sonuca sahiptir. Folklordaki zengin tasvirlerin, temaların, motiflerin,
kollektif halk yazarlığının bir sonucu olduğunu söylesek yanılmış olmayız.
Çocuk folkloru evde, okulda etnopedagojik, etnopsikolojik terbiye edici unsurların başında
gelmektedir. Çocuk folklorunun tabii gelişimi ile çocukların edebi fikirlerinin gelişimi
takip edilebilir. Çocuklar için yazılmış olan eserler; insan, yaşam, kainat, iş, tavır ve davranışlara
yönelik fikirleri geliştirip, terbiyenin bütün elementlerini içermekte ve öğretmektedir.
Çocuk folkloru dünya edebiyatında da folklorun bir bölümü olarak ele alınmaktadır. Bu
nedenle her halk kendi folkloristikasında çocuklara yönelik eserlere özel ilgi duymakta, onu
*
Baytal: İki yaşını doldurmuş dişi at.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 355