II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

çocuk, kardeşinin ev hapsinden sonra hastalanması üzerine yalanını itiraf etmek istemiş fakat
bunu gerçekleştiremeden kardeşi vefat etmiştir. Söylediği yalandan ve attığı iftiradan pişman
olmuş bir çocuğun vicdan azabı anlatılır. Böylece yalan ve iftira kötülenerek bu yanlış davranışlardan
çocukların uzak durması sağlanmaya çalışılır (Geçgel ve Sarıçan, 2011, s. 170).
4.2. Kan Kardeşliği
“And” hikâyesi Ömer Seyfettin’in çocuklar tarafından bilinen en meşhur hikâyelerinden
biridir. Hikâyede kendi başından geçmiş bir anıyı dile getiren Ömer Seyfettin, o dönemde çocuklar
arasında sıkça görülen kan kardeşlik meselesini de ele almıştır. Ayrıca öyküsünde, bu
kardeşliğin hiç düşünülmeyen şaşırtıcı yanını ortaya koymak istemiştir.
Kan kardeşliği Türk çocukları arasında yapılan eski bir gelenek olup, bugün uygulamada
olmayan fakata sıkı dostluk için hala kullanılan bir deyim olarak dilimizde yerini korumaktadır.
Ömer Seyfettin, kendi çocukluk dönemlerinde bu kan kardeşliği tabirinin çocuklar arasında
kanlarını karıştırmak suretiyle gerçek anlamıyla da uygulandığını "And" isimli hikâyesinde
(2013, s 46) şu satırlar ile anlatmaktadır:
“Bir gün bu yeni öğrendiğim âdetin nasıl yapıldığını gördüm.
(…) İki çocuk tahta saplı bir çakı ile kollarını çizdiler. Çıkan büyük, kırmızı damlayı
kolları üzerinde bu çizgiye sürdüler. Kanlarını karıştırdılar. Sonra birbirlerinin kollarını
emdiler. "And" içerek kan kardeşi olmak…” *
Kan kardeşi olan çocuklar, birbirleri için fedakârlık yapmakta ve birbirlerini olumsuz
durumlardan kurtarmaktadırlar:
(…) "Musluğu Ali koparmıştı, dedi. Ben de biliyorum. Ama o çok zayıf hem de hastadır.
Görüyorsun falakaya dayanamaz. Belki ölür, daha yataktan yeni kalktı. (…)
...Demek ki ve benim de kan kardeşim olsa idi, böyle bir olay olduğunda başıma gelebilecek
şeylere karşı o da beni koruyacaktı..." **
4.3. Korku ve Şiddete Dayalı Çocuk Eğitimi
Yazarın korku ve şiddete dayalı çocuk eğitimi ile ilgili bilgiler içeren en önemli eseri "Falaka"dır.
Bu eserde okul ile ilgili ayrıntılı betimlemeler yapan yazar, okul içerisindeki duvarda
asılı duran bir falakanın göze çarptığından bahsetmektedir. Kız ve erkek öğrencilerin birbirinden
ayrı eğitim gördüğünün de belirtildiği hikâyede Kaymakamın gelmesinden sonra falakanın kaldırılması
ve o günden sonra dayağın yasak olması vurgulanmıştır.
Ömer Seyfettin, korku ve şiddete dayalı çocuk eğitimini zaman zaman diğer hikâyelerinde
de dile getirir. Örneğin “And” hikâyesinin kahramanı çocuk; Abil Ana’nın her gece anlattığı
korku hikâyelerinden, bu hikâyelerde geçen korkunç ayılardan çok etkilenir ve her sabah annesine
içinde ayıların yer aldığı rüyalar uydurmaya başlar. Görüldüğü üzere bu korku hikâyeleri
çocuğun bilinçaltını etkilemiştir ve artık bilinçaltına yerleşen bu korku psikolojisi, hikâyeler
uydurmasına sebep olmaktadır (Karaca, 2013, s. 90).
Sanatçı, Falaka ve Ant hikâyelerinde dönemin en önemli sorunlarından biri olan eğitimde
ceza konusuna değinmiş; dayak ve azarlamaya dayalı cezanın, eğitim ortamında yer bulmaması
gerektiğine vurgu yapmıştır (Geçgel ve Sarıçan, 2011, s. 168).
4.4. Meşrutiyet Devri Eğitim-Öğretim Kurumlarında Çocuğun Yeri
Yazar, ayrıca, “And” hikâyesinde (2013, s.44) çocukluk dönemindeki eğitim sistemi ile
ilgili ipuçları da vermiştir. Onun 1884 yılında doğduğundan hareketle çocukluk dönemini
1890’lı yıllarda yaşadığını söyleyebiliriz. Yazar, Meşrutiyet Devrine denk gelen bu yıllardaki
*
Yazar, kan kardeşliğinin kızlar arasında bile yapıldığını, “…Sonra dikkat ettim, okulda birçok çocuk birbiriyle and
içmişti. Kan kardeşiydiler. Hatta bazı kızlar bile kendi aralarında and içmişlerdi…” cümleleri ile ifade ederek bu
gelenek ile ilgili bizlere ayrıntılı bilgiler de vermektedir.
**
Adı geçen öyküde Ömer Seyfettin çocukken “and” sözcüğünü ilk defa duyduğunu ve merakla bu olayı araştırdığından
bahseder. Annesine kan kardeşliği meselesini açarak, bir arkadaşı ile kan kardeşi olmak istediğini söyler.
Annesinden olumsuz cevap almasına rağmen yine de onu dinlemez…
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 569