II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

İDEALİZE KARAKTER BAĞLAMINDA
ELİF ŞAFAK’IN SAKIZ SARDUNYA’SI
Oğuzhan YILMAZ
Bekir Sıttık KILIÇ
ÖZET
Yazınsal nitelikli çocuk kitaplarının temel unsurlarından biri de karakterlerdir. Kitabın seyri içinde
çocuk okura zaman zaman örnek olup iyiye, doğruya ve güzele dair bir kısım gerçekleri satır aralarında
sezinleten karakterler, çocuk kitaplarında idealize edilmemeli, günlük hayatta karşılaşılabilecek tiplerden
seçilmelidir. Bir başka deyişle, eksiklikleri ve kusurlarıyla birlikte çocuk okura sunulması gereken
karakterler, insana has birtakım davranışlar sergilemeli, didaktik bir kısım endişeler yüzünden yapaylaştırılıp
melekleştirilmemelidir. Ne var ki yazınsal nitelikli çocuk kitaplarına bakıldığında biraz da çocuk klasiklerinin
etkisiyle kitaplarda var olan karakterlerin idealize edildiği, çocuk kimliğinden uzaklaştırıldığı,
yetişkin gibi düşündürülüp yetişkin gibi kurgulandığı görülmektedir. Bu durum da çocuk okurun kitap
karakterleri ile özdeşim kurmasını zorlaştırmakta, zaman zaman da çocuk okuru umutsuzluğa sevk etmektedir.
Çocuk okur açısından sıkıntı teşkil edebilecek bu problemin giderilmesi “idealize edilmiş karakter”
konusunun daha fazla gündeme getirilip tenkit edilmesi ve bu konuda çocuklar için yazan yazarlarda
bir bilinç oluşturulması ile mümkündür. Bu amaçla çalışma, Elif Şafak’ın Sakız Sardunya isimli çocuk
kitabını idealize edilen karakterler açısından incelemek için yapılmıştır. Çalışma nitel araştırma geleneğine
bağlı olarak doküman analizi deseniyle kurgulanmıştır. Amaçlı örnekleme biçimine uygun olarak seçilen
Sakız Sardunya isimli kitap, iki araştırmacı ve bir nitel araştırma uzmanı tarafından okunup eserde
idealize edilmiş biçimde sunulan başkahramanın davranışları kodlanmıştır. Ardından bu kodlar belirli
kategoriler ve temalar etrafında tasnif edilmiştir. Çalışmanın sonucunda Elif Şafak’ın Sakız Sardunya
isimli kitabındaki kitapla aynı ismi taşıyan başkahramanın idealize edilmiş davranışlar sergilediği, öyle ki
gürültü yapmaktan çekindiği için oyun oynamadığı, teneffüslerde oyun oynamak ve dinlenmek yerine
kitap okuduğu, etrafındaki insanlardan farklı düşündüğü, bir kısım hassasiyetler gösterdiği, son derece
akıllı ve zeki olduğu ve lider özellikler taşıdığı görülmektedir.
Anahtar kelimeler: İdealize karakter, Elif Şafak, Sakız Sardunya
1. Giriş
Yazınsal nitelikli çocuk kitaplarının temel unsurlarından biri de karakterlerdir. Kitabın
seyri içinde çocuk okura zaman zaman örnek olup iyiye, doğruya ve güzele dair bir kısım gerçekleri
satır aralarında sezinleten karakterler, çocuk kitaplarında idealize edilmemeli, günlük
hayatta karşılaşılabilecek tiplerden seçilmelidir. Bir başka deyişle, eksiklikleri ve kusurlarıyla
birlikte çocuk okura sunulması gereken karakterler, insana has birtakım davranışlar sergilemeli,
didaktik bir kısım endişeler yüzünden yapaylaştırılıp melekleştirilmemelidir (Karataş, 2014:
65). Ne var ki yazınsal nitelikli çocuk kitaplarına bakıldığında kitaplarda var olan karakterlerin
idealize edildiği, çocuk kimliğinden uzaklaştırıldığı, yetişkin gibi düşündürülüp yetişkin gibi
kurgulandığı görülmektedir. Bu durum da çocuk okurun kitap karakterleri ile özdeşim kurmasını
zorlaştırmakta, zaman zaman da çocuk okuru umutsuzluğa sevk etmektedir. Çocuk okur açı-
Yrd. Doç. Dr., Erzincan Üniversitesi Eğitimi Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü. oyilmaz@erzincan.edu.tr
Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Öğrencisi. bekirsiddikkilic@gmail.com
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 143