II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ın bakire olmasını şart koşar. Masalların olay örgüsü içinde bakirelik gidermek kimi masal
kahramanlarında saplantı hâlindedir.
Masallarda estetize edilme kaygısı güdülmeyen sahneler vardır. Hasan Bedreddin Basravî
ile amcası vezir Şemseddin’in kızı Sittül-Hüsn arasındaki ilişki buna verilebilecek onlarca örnekten
sadece biridir (Onaran, 2000: 229-231). Bu hatırlatmanın bile merak uyandıracağı endişesiyle,
metinden alıntı yapmanın hicap duygumuzu rencide edeceğini ifade etmekle yetinelim.
Bin Bir Gece Masalları’ndaki hikâyeler, insanlara ait zaafları, erdemleri ve fantezileri dile
getirdiği kadar, kaba şehvet duygularını yansıtır. Zaman zaman pornografi sınırlarında gezinen
hikâyeleri çocuklara okumak/okutmak/anlatmak imkânsızdır. Bu, yalnız bugünün çocukları için
değil, geçmişteki çocuklar için de geçerlidir.
Bin Bir Gece Masalları’nın Batılıların yoğun ilgisine mazhar olması, doğunun mahremiyetlerini
ifşa eden bu egzotik görünüşlerde aranmalıdır. Batılıların bu yoğun ilgisine karşın doğulular,
kullanılan dile bakarak masalları “basit, hatta adi” bulurlar. Bu çerçevede bazı Arap
bilginlerinin Bin Bir Gece Masalları’nı saçma sapan hikâyelerden ibaret, değersiz bir kitap”
olarak tanımladıkları da unutulmamalıdır (Mommsen, 1966: 70, akt. Sakaoğlu, 2002: 17).
Romantik bir yaklaşımla Bin Bir Gece Masalları’nı doğunun anlatı zenginliklerinden biri
olarak sunarken abartıya kaçmamak gerekir. Özellikle çocuklara yönelik sanatsal etkinliklerde
ölçüyü kaçırmamak açısından bu önemlidir. Çocukların ruh sağlığını korumak yalnızca anne
babaların ve alanı eğitim olanların değil, sanatla uğraşanların da ortak sorumluluğudur. Bu sorumluluğa
ahlaklı olma kaygısının eşlik etmesi kaçınılmaz bir gerçekliktir.
Masallar barındırdıkları şiddet ögeleri bakımından da özenle yaklaşılması gereken metinlerdir.
Doğuda da Batıda da durum farklı değildir. Kırmızı Başlıklı Kız’ın, 17. yüzyıl masal yazarı
Charles Perrault’nun kalem süzgecinden geçmeden önceki anlatımında özellikle final sahnesi
son derece rahatsız edicidir. Kırmızı Başlıklı Kız’dan önce büyükannenin orman içindeki
evine varan kurt, büyükanneyi öldürür, etini parçalayarak tepsiye, kanını da kavanoza doldurup
kilere koyduktan sonra onun yatağına yatar. Kırmızı Başlıklı Kız kulübeye geldiğinde, ona yemek
diye büyükannesinin etini yedirir ve şarap olarak da kanını içirir.
Ardından Kırmızı Başlıklı Kız’ı yiyerek masalı bitirir. Bu, şiddetin poetiğidir.
Charles Perrault, yaşadığı dönem Fransası’nda dadıların çocuklara anlattığı, kendisinin de
“annesinden dinlediği” masalı yeniden yazarken, yardımcı unsur olarak avcıyı masala ekler.
Kurda, bir insanı bütün olarak yutma özelliği kazandırır. Böylece avcıya büyükanneyi kurdun
karnından bütün olarak çıkarabilme imkânı sunar. Masala eklenen yardımcı kahraman avcı,
büyükanne ile Kırmızı Başlıklı Kız’ı kurdun elinden kurtarır. Bu, masaldaki şiddeti adalete başvurarak
hafifletme eğilimidir. . Masalın sözlü kültürdeki asli anlatımında öldürülen çocuk kahraman,
Perrault’un masalında hayatta kalır ve masalla verilmek istenen “tanımadığın, bilmediğin
yabancılara güvenme” biçimindeki özetlenecek ana fikrin muhatabı olur: Masalı dinleyen
çocukların da Kırmızı Başlıklı Kızla özdeşlik kurması sağlanmış olur.
Grimm Kardeşlerin derlediği Hänsel ve Gretel masalında anne ve baba yoksulluk nedeniyle
biri kız biri oğlan iki çocuğunu ormana bırakır. Çocuklar üç gün boyunca dolaşır ancak
ormandan çıkış ve eve dönüş yolunu bulamazlar. Beyaz bir kuşu izleyerek ormanın derinliklerine
kadar giderler. Küçük bir eve rastlarlar. Ev, ekmek ve çörekten yapılmıştır. Pencerelerinde
akide şekerleri vardır. Çocuklar, karınlarını doyurmak için içeri girerler. Evde yaşayan cadı,
çocukları yakalar ve hapseder. Niyeti onları bir süre besledikten sonra pişirip yemektir. Masalın
sonunda çocuklar cadıyı, fırına iter, fırının kapağını kapatırlar ve ondan kurtulurlar. Hak ve
adalet yerini bulmuştur. Dinleyicinin suçlu olanının cezalandırılmasına yönelik beklentisi karşılanmış,
bir tür “katarsis” (ruhsal arınma) gerçekleşmiştir, ancak bu ‘yakarak cezalandırma’nın
ağırlığını hafifletmemiştir.
Naki Tezel’in derlediği Ala Balık masalında insan etinin tadına bakan, bu tadı beğendiği
için de çocuklarını yemeyi kararlaştıran bir anne baba vardır. Anne, çocukları ellerine ekmekle
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 23