II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

İhtiyarcık anamı getirmişsin
Bre kâfir anamı ver bana
Savaşmadan vuruşmadan çekileyim
Geri döneyim gideyim belli bil, dedi.” (DKK, 51).
Deli Dumrul, İslam’a geçiş döneminde henüz manevi değerleri tam kavrayamamış bir
Oğuz delikanlısıdır. Azrail’in Allah’ın emrinde bir ölüm meleği olduğunu duymamıştır. Azrail’e
meydan okumasının ve küfürlü sözlerinin bedelini canıyla ödemek zorunda kalır. İşte o
zaman bu manevi varlıktan korkar ve Allah’a yalvarır. Sonunda kendi canı karşılığında bir can
bulursa ölmeyecektir. Babası ve annesinden istemesine rağmen “dünya aziz, can tatlı” cevabını
alır. Kaplan (2012: 49), diğer hikâyelerde oğulları için canlarını feda etmeye hazır bulduğumuz
annenin burada canını sakınmasının göçebe fikrine uymadığını belirtmektedir.
Kadına-Kocaya Verilen Değer
Dirse Han oğlu Boğaç Han hikâyesi Dirse Han’ın Bayındır Han’ın verdiği büyük ziyafette
oğlu-kızı olmadığı için ağır bir hakarete uğraması ile başlar. Eve gelen Dirse Han, karısını
öven sıfatlarla konuşmasına başlasa da sonrası büyük bir öfkeye dönüşür. Çünkü Oğuzlarda
kadının güçlü olmasının yanında çocuk doğurma özelliğine de sahip olması gerekir. Dirse Han
da karısına hiddetle karışık neden çocuklarının olmadığını sorar:
“Han kızı yerimden kalkayım mı
Yakan ile boğazından tutayım mı
Kaba ökçemin altına atayım mı
Kara çelik öz kılıcımı elime alayım mı
Öz gövdenden başını keseyim mi
Can tatlılığını sana bildireyim mi
Alca kanını yer yüzüne dökeyim mi
Han kızı sebebi nedir söyle bana
Müthiş gazap ederim şimdi sana” (DKK, 23).
Karısı ise yumuşak bir üslupla ona hitap eder ve onu över:
“Beri gel başımın bahtı evimin tahtı
Han babamın güveyisi
Kadın anamın sevgisi
Babamın anamın verdiği
Göz açıp da gördüğüm
Gönül verip sevdiğim” (DKK, 29)
sözleri Türk kadınının kocasına olan sevgisine bir örnektir. Burla Hatun da avdan döndüğünü
sandığı Salur Kazan için bu kalıp sözleri kullanmıştır.
“Beri gel başımın bahtı evimin tahtı
Evden çıkıp yürüyünce servi boylum
Topuğunda sarmaşınca kara saçlım
Kurulu yaya benzer çatma kaşlım
Çift badem sığmayan dar ağızlım
Kavunum yemişim düvleğim” (DKK, 22)
mısraları da Dirse Han’ın karısına olan sevgisinin bir delilidir. Dirse Han’ın karısı, çocuklarının
olmamasıyla ilgili kocasına bazı nasihatlerde bulunur. Burada Dirse Han’ın, karısının
sözünü önemsemesi, dediklerini uygulaması ve sonunda dualarının kabulü ile bir çocuklarının
olması dikkat çekicidir.
Türk kadınının kocasına olan sevgisinin en çarpıcı örneği ise şüphesiz Deli Dumrul
hikâyesinde görülür. Canını almaya gelen Azrail’den karısıyla helalleşmek için mühlet isteyen
Deli Dumrul, karısına malını-mülkünü bırakır ve çocuklarını öksüz koymamak için başkasıyla
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 271