II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

durduğu gerçeğini yok edemez. Bu bildiride söz konusu edeceğimiz Amerika'da Bir Türk Çocuğu'nun
tamamıyla piyasaya dönük bir eser olduğunu iddia etmek öncelikle Peyami Safa'ya haksızlıktır.
Millî Kimlik İnşası
Osmanlı Devleti kurucu unsurlarının Türklerden meydana gelmesine rağmen, son elli yılına
kadar bu kimliğini birlikte yaşadığı cemiyetlere aksettirmemiş bir devlettir. Devlet idaresinden
yerel idarecilere kadar pek çok farklı milliyetten insanın hüküm sahibi olduğu bilinir.
Ancak, Tanzimat'ın resmen devlet politikası olarak ilan edilmesi kurucu unsur olan Türkler
arasında birtakım siyasî birlikler inşa etmelerine sebep olmuştur. Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e
kademeli olarak Türklerin dışındaki milletlerin ayrılıkçı tutumları, 13. asırdan bu yana sürdürülen
Osmanlıcı anlayışın çöküşünü haber veriyordu. Nitekim bu çöküş tamiri mümkün olmayan
savaşları doğurmuştur. Son meşrutiyetin ilanıyla birlikte edebiyattan siyasete toplumun bütün
kurumlarında Türkçülük düşüncesinin yankıları duyulmaya başlandı. Türk Ocağı etrafında toplanan
aydınların matbuat faaliyetleri, II. Abdülhamid'in hallinden sonra iktidarı sahiplenen İttihat
ve Terakki'nin politikaları millî kimlik kavramını ve tartışmalarının tedavüle girmesini sağlamıştır.
Peyami Safa da ilk gençlik yıllarını Balkan Savaşlarının çözülmeleri, millî mücadelenin
ağır havası altında geçirmiş bir sanatkâr olarak bu tartışmaları yakından takip etmiş, teşhis
ve tedavide kendi nazarından fikirler ileri sürmüştür. Cumhuriyet'in ilanından sonra da Türkiye
her ne kadar devletçi bir çizgide politikalar yürütse de Türk kimliğinin muhafazası ve yüceltilmesi
için Türk Tarih Tezi'nden Güneş Dil Teorisi'ne kadar birtakım büyük faaliyetlerin içerisine
girmiştir. 1930'ların başında kurulan Türk Tarih Kurumu ve Türk Dili Kurumu da bu faaliyetlerin
içerisinde sayılmalıdır.
Peyami Safa'nın Türk düşüncesini çocuklar ve gençler için kaleme aldığı Server Bedî
romanlarında da sürdürmüştür. Burada, I. Dünya Savaşı'nın hemen ertesinde doğan ancak savaşın
ve savaştan doğan meselelerin ne demek olduğunu erken yaşlarda kavrayan bir Türk çocuğunun
babasını aramak üzere çıktığı Amerika kıtası yolculuğunu anlatan Amerika’da Bir Türk
Çocuğu romanını ele alırken de millî kimlik ve evrenselliği yakalama düşüncelerinin izlerini
göreceğiz.
Amerika'da Bir Türk Çocuğu
Peyami Safa'nın denemelerinden ve fıkralarından meydana gelen Objektif serisi altında
basılan bir birinden önemli kitaplarından biri de Kadın, Aşk, Aile adını taşır. Bu kitap, Safa'nın
çocuklara dair düşüncelerini derlemesi bakımından ayrıca önemlidir. Toplum içerisinde çocukların
maruz kaldığı sıkıntılardan, ailede çocuğun yerine kadar pek çok mesele üzerinde durulur.
Peyami Safa, bir milletin kadınlardan ve çocuklardan doğduğuna inanan bir yazardır. Onların
keşfedilmesi gereken bir cevher olduğuna inandığı şu sözlerine yer verdikten sonra sözü fazla
uzatmadan Amerika’da Bir Türk Çocuğu'nun sayfalarını aralayacağız:
“İlk gençliğimde, öğretmen olarak, çocuklarla epey meşgul oldum. Onların arasında harika olmayanlar
pek azdır. Evvelâ istidatlarının keşfedilmesi, sonra da körletilmemesi lâzımdır. Asırlarca
Musul petrolleri topraktan dışarı sızdı, bazan da yer yer fışkırdı. Osmanlı İmparatorluğu bu muazzam
yeraltı servetinin farkına varamadı. Çocuklarımızın ruhunda da böyle altın madenleri vardır.
Farkına varamayız; ailede ve okulda, kötü eğitim metodlarımızla, daha doğrusu metodsuzluğumuzla
bu cevherleri yok etmek için her şeyi yaparız.” (Peyami Safa, 1999: 209)
Amerika'da Bir Türk Çocuğu 1934'te Matbaacılık ve Neşriyat T.A.Ş. tarafından İstanbul'da
yayımlanmıştır. (KÖSOĞLU, 2011: 489) Aynı yıllar içerisinde Peyami Safa'nın ardı ardına
bu türden pek çok edebî eseri okurla buluşmuştur. Bu bildiride romanın olayları, kişileri ve
arka planında işlenen meseleler üzerinde durulacaktır. Bütün macera Oğuz'un üç aydır haber
alamadığı babasını aramak üzere gemi ile Amerika'ya seyahat etmesi ve Amerika kıtasında yaşadıklarını
anlatmaktadır.
Romanın çocuk kahramanının adının Oğuz olması tesadüfî değildir. Yazar Oğuz adı üzerinden
bir isim sembolizasyonu yapmakta, Türklüğün kadim adını kahramanına vererek onun
millî kimliğin bir taşıyıcısı olduğunu göstermektedir. Oğuz on bir yaşındadır. Yurtdışında herhangi
bir cemiyette kendisini ifade edecek seviyede Fransızca bilmekte, aldığı keman eğitimiyle
64 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu