II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

- Bu iki edebiyat havzanın (yetişkin edebiyatı ve çocuk edebiyatı) birbirine karışması
kaygısı. Bu durumda çocuk kitapları alanıyla meşgul olanların artık felsefi varlığı ortadan kalkacak!
Zira sınırların ortadan kalkması gerektiğini kabul etmek, pratikte bunca yıldır sınırları
anlamsız ve gerçek dışı bir alanla uğraştığımızı kabul etmek anlamına gelecek. Yıllarca kabul
ettiğimiz ve yaşattığımız tabuları yıkmak, çok zor ve sıkıntılı bir durumdur.
- Ders kitaplarını bu açıdan yeniden düzenlemek, yani ilmi çocuklar için daha sade bir
dille yazmak mümkün diye düşünmüş olabilir. Ancak edebiyat için böyle bir imkan söz konusu
değil. Zira edebiyatın sadeleştirilmesi ölümüyle eşdeğerdir.
Mesele her ne olursa olsun, ister yazarın bu zannı gerçeğe uygun olsun, ister olmasın; sorunun
aslı bütün varlığıyla karşımızda duruyor. O da şu ki, çocuk edebiyatının tanımı ve uygulama
alanı yeni bir bakış açısıyla ele alınmalı. Biz de bu iki konunun her birini ayrı ayrı ele alacağız.
Tanıma Dair Yeni Bir Bakış Açısı
Çocuk edebiyatı tanımını bir merkezden / eksenden dört merkeze / eksene genişletmemiz
mümkün. İlk eksen şu ana kadar olan şu eksendir:
Yetişkinler tarafından çocuklar için üretilen edebi eserler.
Bir veya iki eksende de özetlenmesi mümkün olan diğer üç eksene dair önerimiz ise şu
şekildedir:
1- Yetişkinler tarafından herhangi bir muhatap kitle hedeflenmeksizin veya büyüklerin
okuması için kaleme alınan; ancak zamanla ve büyükler tarafından önerilmeksizin çocukların
ilgisini çeken yaratıcı edebi eserler.
2- Yetişkinler tarafından herhangi bir muhatap kitle hedeflenmeksizin veya büyüklerin
okuması için kaleme alınan; ancak eğitimciler, çocuk edebiyatı uzmanları veya çocuk uzmanları
tarafından okunan ve çocuklar için uygun görülen yaratıcı edebi eserler.
3- Çocuklar tarafından sırf çocuklar için veya herhangi bir muhatap kitle olmaksızın kaleme
alınan ve çocukların ilgisini çeken yaratıcı edebi eserler.
Alanı Hangi Taraftan Olursa Olsun Daraltma Eleştirisi
Bize göre bu eksenlerin hiçbirisi tek başına bu edebiyat havzasının hakkını veremez. Bilakis
her biri bu alanın ancak bir bölümünü anlamlandırabilir. Çocuk edebiyatını bu dört biçimden
herhangi birine hasretmek aynı derecede zararı verir. Hangi yönden olursa olsun her türlü
daraltma çocuk edebiyatını sınırlar. İster “Çocuk edebiyatı, sadece yetişkinler küçükler için
ürettiği şeyden ibarettir.” seçeneğini tercih edelim. İster “Çocuk edebiyatı, sadece çocukların
kendilerinin çocuklar için yazdığı şeyden ibarettir” seçeneğine inanalım.
İkinci seçeneğin hedefi çocuk ile yetişkin arasında bir çatışma icat ederek “Bugüne kadar
merkezde / eksende yetişkinler vardı, bundan sonra onların elini bu işten keselim ve sadece
çocukları merkeze yerleştirelim.” demek. Bu devrimci ve idealist görüşü dile getiren eleştirmen,
Zerri Naimi’dir. O “Devrimci Bir kuram: Çocuk ve Ergen Edebiyatının Feodalizminde Nasıl
Deprem Yapabiliriz? ” adlı makalesinde çocuk edebiyatını, bizzat çocukların kendileri için ürettikleri
edebiyatla sınırlamamız gerektiğini söylüyor (Naimi, 1384: 120). Çocuk edebiyatını çocukların
birbirleri için ürettiği eserlerle sınırlamanın, onları büyüklerin ürettiği edebiyattan mahrum
etmek olduğu izahtan varestedir. Çocukların, çocuk edebiyatının tek yaratıcısı olduğunu
iddia etmek, tıpkı yetişkinlerin bu alanın sorgusuz sualsiz tek hakimleri oldukları iddiası kadar
realiteden uzak sloganik bir söylemdir. Tabi çocuk edebiyatı üretiminde önceliğin ve merkeziliğin
çocuklarda olması gerektiği söylemi, başka bir konudur. Ancak çocuk edebiyatını çocuklarla
sınırlamak, bugün olduğundan daha da küçültür. Bunun sonucu da iki nesil arasındaki bağı koparmak
olur. Ki böylesi bir sonucu Kesinlikle Naimi’nin de isteyeceği bir durum değildir. Bütün
bunlara rağmen üslubu sert ve şiddetli olsa da Naimi’nin kastı büyüklerin çocuk edebiyatı alanında
olmalarını reddetmek değildir. Zira kendisi de bir yetişkin olarak büyük fedakarlıklarla ve
hiç usanmadan büyüklerin kaleme aldığı kitapları mütalaa ederek bunların arasından birçok
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 11