II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Türklerde olduğu kadar Alman destan edebiyatında da önemli bir yeri olan Atilla, destana
göre yiğitlerin babası, kavimlerin koruyucusudur. Almanların Nibelunglar Destanı’nda; “çok
güçlü soyların efendisi Muncuk’un oğlu, İskit ve Cermen Krallıklarına tek başına egemen olan
Hun Başbuğu” olarak kabul gören Atilla, Waltharius ve Hildebrand Destanlarında da aynı görkemli
ve babacan tavrıyla yerini korumuştur (Helmut de Boor 1981: 13-15).
Almanlar ve kimi Avrupalı kavimler Atilla’yı, Dietriche ve Rabenschlacht Destanlarında
da temiz ve ideal bir tip olarak görmektedir. Bu destanlarda Atilla, olumlu ve örnek olacak bir
tarzda büyük ve kahraman hükümdarlara has vasıflara sahip babacan ve vefalı bir tiptir (Yakıcı
2009: 7).
Göktürk dönemi destanlarından Ergenekon’un Türklerin bilim ve kültür hayatında çok
önemli bir yeri vardır. Günümüze kadar yaşayışını sürdüren “Nevruz” gibi bir sosyal olgunun
temel doğuş efsanesini oluşturan bu destanda, Moğollar vb. kavimlerin, sihirbazların bir sihri
olarak kabul ettikleri ateş içinde oynayarak demire istenilen şeklin verilebilmesi hadisesini
Türkler, Şamanların dinî tesirinden soyutlamış, somut bir sanat dalına dönüştürmüştür. Diğer
önemli sosyal ve kültürel olaylarla birlikte, göğü bakır, yeri demirleştiren Türklerin maden bilimine
hizmetleri bu destanda açıkça görülmektedir (Ögel1993: 37).
İslâmiyet’ten önceki döneme ait Türk destanlarından biri de “Göç” destanıdır. Göç, mitolojik
ve dinî olduğu kadar, sosyal, siyasal, kültürel alanlarda, zaman zaman da din ve medeniyet
değiştirmelerinde önemli derecede etkili olmuş bir olgudur. Türklerin bugün atayurttan çok
uzaklarda anayurtlar oluşturmasının Göç destanıyla yakın bir ilgisinin bulunduğunu kabul görmektedir.
Bu destanda, hakanların ölümü, arka arkaya gelen felaketler, ülkenin yoksullaşması ve
göç, ülkedeki bir kaya parçasının yabancılara verilmesi sonucunda meydana gelmiştir. Bu kayanın
verilmesini sağlayan ise Uygur hakanının Çinli bir kızla evlenme hevesidir. Göç hadisesine
bu olaydan etkilenen insanlar açısından bakıldığında, kimi insan ve topluluklarda günümüzde de
etkisini sürdüren şu düşünce ve inanışların öne çıktığı görülebilir:
Ülke yöneticileri, bir taş parçasını bile kendi çıkarları için başkalarına vermemelidir. Verdiği
zaman ülkede sosyal, siyasal ve ekonomik kriz başlar, ülke felakete sürüklenir.
Özellikle ülke yönetiminde yer alanların yabancı kızlarla (ya da erkeklerle) evlenmelerinde
dikkatli olunmalıdır. Bu değişim çeşitli vesilelerle ülke insanını yoksulluklara, bölünmelere
ve sonucunda felaketlere götürebilir (Yakıcı 2007: 330).
Çocuklarının eğitimi bakımından vazgeçilmez halk edebiyatı verilerinden biri de Dede
Korkut’tur. Bu anlatılar “hem geleneksel kültürümüzün önemli bir hazinesi, hem de Türkçenin
eşsiz bir kompozisyonudur. Bu kompozisyon içerisinde çocuklarımıza götürebileceğimiz birçok
moral de yer almaktadır. Bunlar arasında iyilik, güzellik, doğruluk, dürüstlük gibi geleneksel
erdemlerin yanında mücadele azmi, hayvan sevgisi ve tabiat duyarlılığı gibi çağdaş anlamda
yorumlanabilecek başka yaklaşımlar da yer almaktadır. Bu nedenle günümüz açısından Dede
Korkut’un çocuk ve gençlik edebiyatı örneği olarak yeniden ele alınıp yorumlanmasında büyük
yarar vardır.”(Cemiloğlu 2000: 581)
Mitolojik destan geleneğinin önemli bir halkasını oluşturan Dede Korkut Kitabı’nın çocuk
ve gençlik edebiyatı içinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu destanda yer alan bütün boylar
farklı biçimlerde, farklı teknik ve yöntemlerle hedef kitleye uygun bir biçimde sunulabilir.
Buna yönelik çalışmalara da zaman zaman rastlanmaktadır. Fakat bu çalışmalarda genellikle
Bayındır Han’ın Oğuz Beylerini toplaması, Dirse Han’ın düşmanları tarafından tutsak edilmesi,
Deli Dumrul’un Azrail’le yarışması, Bey Böğrek ile Banı Çiçek’in vuruşması, Selcen Hatun’un
düşmanlarına karşı yiğitçe kılıç kullanması, Salur Kazan’ın evinin yağmalanması vb. konulara
kısmen yer verilmektedir. Halbuki burada yer alması gereken konuların başında bilimsel kahramanlıklar
gelmelidir. Örneğin Dirse Han’ın Karısının yaptığı kahramanlık mutlaka ele alınıp
işlenen konulardan biri olmalıdır. Selcen Hatun bir alptir, bir kahramandır, çünkü kılıcıyla savaşarak
obasını ve kocasını düşman elinden kurtarmıştır. Ama Dirse Han’ın Karısı da bir alptir,
330 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu