II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

lemiştir. Tepegöz’ün varlık dünyasından alamadığı pay, aslında sevgidir. Bu yüzden aileden ve
çevreden sevgi payını alamayan çocukların topluma karşı olan eğilimi, her zaman nefret duygusu
içermektedir ve bunun en güzel örneğini de Tepegöz teşkil etmektedir. (Yalçın vd. 2004:
214).
Dede Korkut Hikâyeleri’nde ödül ve ceza durumlarına da rastlanır. Çocuk, her yaptığı
kahramanlıkta ödüllendirilir, ad verilir, taht verilir, beylik verilir… Çünkü çocuk eğitiminde
ödül, güçlü bir pekiştireçtir. Olumsuz davranışlarda verilen ceza ise, caydırma amaçlıdır.
Hikâyelerde cezalandırılan tek çocuk ise Tepegöz’dür. Ancak bu, pek etkili olmamıştır. Çünkü
daha doğmadan birçok kişi tarafından tekmelenen bu çocuk, şiddetin ortasına doğmuş ve şiddetle
büyümüştür.
Dini Değerler:
Dede Korkut Hikâyeleri’nde sadece gördüğüne inanan Şaman Türk’ünün yerine İslamiyet’in
kabulüyle birlikte manevi değerleri de yeni yeni kabullenmeye başlayan bir Türk profilinin
aldığını görüyoruz. Ancak bu manevi değerlerin tamamen kabulü, uzun bir süreci kapsayacaktır.
Bunun ilk örneği, Allah’a inanan ve onu güzel sıfatlarıyla öven ancak Azrail hakkında
henüz bir şey bilmeyen Deli Dumrul’da ortaya konur. Deli Dumrul’un “Bre Azrail aman/ Tanrının
birliğine yoktur güman” (DKK, 116) sözleri Azrail’e yakarışı, korkuyu ve pişmanlığı
içeren bir serzeniş mahiyetinde olup ikinci mısra Deli Dumrul dışında birkaç hikâyede daha
geçmektedir.
Aynı zamanda Deli Dumrul Azrail’e meydan okumasına sebep olarak sarhoş olduğu için
ne söylediğinin bilincinde olmadığını öne sürer. Deli Dumrul, sözünün nereye gittiğini bilmez,
küfürlü sözler söyler, ancak hata yaptığını çok geç fark eder. Bunun gibi birkaç hikâyede de
kahramanların (Deli Dumrul, Kazılık Koca, Salur Kazan) şarapta ölçüyü kaçırdıkları için yanlış
kararların alındığı, tedbirsiz davranıldığı ve bilinçsizce konuşulduğu görülmektedir.
“Şaraplıydım duymadım
Ne söyledim bilmedim
Beylikten usanmadım yiğitliğe doymadım
Canımı alma Azrail medet” (DKK, 116).
Arş, yer, gök kelimelerinin yanında Kadir Tanrı ifadesi iki inancın iç içe geçtiğini gösterir.
Bu, kültürel anlamda Şamanizm’den İslamiyet’e geçişin bir göstergesidir.
“Arş şahit olsun sekizinci kat gök şahit olsun
Yer şahit olsun gök şahit olsun
Kadir Tanrı şahit olsun” (DKK, 121).
Yigenek, babasını esirlikten kurtardıktan sonra beylerle bir olup Düzmürd kalesini alır,
kiliseyi mescit yapar. “Kalenin kilisesini yıkıp yerine mescit yaptılar. Aziz Tanrı adına hutbe
okuttular.” (DKK, 150).
Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü anlatıda geçen “Düzen oğlu Alp Rüstem şehit oldu.”
(DKK, 154) sözü, mücadele esnasında kelime-i şehadet ve salavat getirmesi, Tepegöz’ün “Oğlan
kurtuldun mu?” sorusuna her seferinde “Tanrım kurtardı.” demesi ve her anlatı sonrasında
Dede Korkut’un “Ölüm vakti geldiğinde arı imandan ayırmasın. Günahınızı adı güzel Muhammed
Mustafa'ya bağışlasın hanım hey!...” (DKK, 163) duası Oğuzlarda Şamanizmden İslamiyet’e
geçişle birlikte dini inançların da yerleşmeye başladığının birer göstergesidir.
Hz. Yusuf olayını hatırlatacak bir bölüm de Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek destanında görülür.
Pay Püre’nin kâfirler tarafından on altı yıldır esir tutulan oğlu için ağlamaktan gözleri kör
olur. Bamsı Beyrek kanlı mendilini babasına verir, gözlerine sürünce şifa olur ve açılır.
Aşağıda dini değerler başlığı altında duanın önemi, peygambere inanma, rüyalara inanma,
hayır yapma, ölüm inancı ve doğru yoldan ayrılmamak (ahlaki kurallar) konularına değinilmiştir.
276 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu