II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

yıllardır çocuk eğitiminde değişik usuller denemiş ve çocukların zihnen, bedenen, ahlâken ve
kültürel anlamda topluma faydalı olmaları için metotlar geliştirilmeye çalışmıştır.
Buradan hareketle söylenebilir ki, çocuk eğitiminde en çok kullanılan yöntemlerden önde
gelenleri, anlatılacak olanın resmedilmesi yahut sözlü ifadelerle aktarılmasıdır. Daha açık bir
ifadeyle; olay, kavram ve durumları resmetmenin yanında, çocuğa yönelik öğretilerin uygulanması
esnasında dil ya da söz ayrı bir önem arz eder. Burada da dilin kullanım şeklinin bir dikkat
gerektirdiği açıktır. Dilin doğru, estetik ve kurallı kullanımının çocuğun üzerindeki etkiyi artıracağı
bilinmektedir. İçindeki ahenk unsurları başta olmak üzere, diğer yazın çeşitlerine göre şiirin
bu hususta daha etkili olduğu yüzyılların getirisi bilgilerle sabittir. “Çocuğa güzellik ve insanlık
duyguları aşılamada, ona bir hayat görüşü kazandırmada şiirin etkisi büyüktür. Çocuğa ana dilini
sevdirme ve onun zenginliğini tanıtma, bir duygu, düşünce ve izlenimin sanatlı olarak nasıl
anlatılabileceğini öğretme bakımından şiirlerin, çocukların eğitiminde bir işlevi vardır.” (Önkaş,
2009: 23) Neredeyse çocuğun ileriki yaşlarına varıncaya kadar etki edecek olan bu değerlerin
şiir yoluyla çocuğa aktarılması ayrıca hem zevkli hem de kuru bir öğreti sistemine göre kolay da
gözükmektedir.
Çocuk şiirinin ne olup olmadığı sorusu doğrultusunda burada bir tartışmaya girmeden,
yukarıdaki tespitlerin işaret ettiği kadarıyla, insanda var olan farklı ruh halleri düşünüldüğünde
şiir, her okuyanda ve her yaşta farklı duyguların ortaya çıkmasına ve farklı imajlara vesile olduğu
için eğitimde kullanılmasının gerektiği belirtilmelidir. Çünkü şiirin didaktik, lirik ya da mizahi
yaklaşımla oluşan ahenkli anlatımının etki gücü vardır. Bu ahenkli ifadeler, çocuğa yönelik
şiirde yer alacaksa, çocuğun yaşına ve ruh haline göre derinlik kazanmalıdır. “Ruh dünyasının
derinliklerinde biçimlenen ve kelimelerle adlandırılan şiir, çocuğun hayal dünyasındaki zenginlikle
eş değerdir.” (Yalçın, Aktaş, 2002: 180) Çocuğun ruh dünyası her ne kadar zengin ve derin
olsa da bahsedilen bu derinlik, çocuğun yaşına ve algısına göre sınıflandırılıp öğretilmezse eğitimden
beklenen sonuç elde edilemeyebilir. Durum böyle olduğu için, çocuğa yönelik, “Şiiri
meydana getiren duygu, hayal ve düşünce unsurlarının, çocuk şiirlerinde farklı şekilde yer alması
gerekmektedir. (…) Bu şiirlerin anlatımları sade ve düşünceler bütünlük içerisinde verilmeli,
olabildiğince girift ve yüksek felsefi düşüncelerden kaçınılmalıdır.” (Yalçın, Aktaş, 2002: 186)
Şu husus da dikkatlerden kaçmamalıdır ki, yetişkinlere yönelik yazılan şiirlerle çocuklara yazılan
şiirler muhakkak birbirinden farklıdır. Fakat, her çocuğa bir yetişkin gözü ile bakılmak istendiğinde,
bazen çocuk ve yetişkin şiirler de bile ortak noktaların varlığı görülecektir. Bu ortaklık
her hususta olmasa da özellikle ahenkli söyleyiş anlamında ortaya çıkacaktır. “Yetişkin
edebiyatında şiirle, çocuk edebiyatında şiirin ortak noktası şiirin sesinde düğümlenmektedir.
Bununla birlikte söyleyiş biçimi, tercih edilen sözcükler ve üslup bu iki kavramı birbirinden
ayıran önemli noktalardır.” (Turan, Gücüyeter, 2005: 266-281)
Başka bir bakışla, çocuğun gelişim evreleri içinde belli öğretilerden de faydalanılır. Fakat,
her bilgi çocuğa teorik olarak öğretilmez. Çocukluk yaşlarında, şiir sayesinde dil bilinci ve
estetik malzemelerle birleştirildiğinde belli öğretiler şiir vasıtasıyla rahatlıkla çocuğa verilebilir.
Şiir sayesinde; “Zengin sözcük dağarcığı oluşturularak çocuk iyi bir anlatım seviyesine ulaştırılabilir.
Çocuğun hayal gücü geliştirilebilir. Çocuğa ana dil sevgisi kazandırılabilir. Çocuğun
sözlü ifade gücü geliştirilir. Çocuk, milli ve evrensel değerlere ulaştırılır. Çocuk bir metni kolaylıkla
ezberleme yeteneğine sahip olur ve çocuğun kendine olan özgüveni artırılır.” (Şimşek,
2011: 263)
Bunun yanında, her şiir parçasının çocuğun ruh dünyasına hitap edemeyeceği gibi, çocuğu
eğitmek anlamında kullanılamayacağı muhakkaktır. Çocuğun en başta dil varlığının doğru
bir şekilde geliştirilmesi, ardından çocuğun zihinsel ve kültürel anlamda belli bir seviyeye ulaşması
için şiirdeki kelimelerin doğru kullanılması önemlidir. Günümüzde çocukların yeni yayınlar
ve teknolojinin etkisi ile kültürel bağlarından ve dil zenginliğinden koptuğu açıktır. Daha
açık bir ifadeyle teknolojik gelişmeler paralelinde, çocukların muhatap oldukları görüntüler,
sesler ve kelimeler aslında kültürümüze ait bazı kıymetlerin tekrar gündeme getirilmesinde bir
mecburiyeti ortaya çıkarır. Bunun için, çocukların parlak dimağları düşünüldüğünde, onlara
doğru şiirlerin okutulmasının ya da ezberletilmesinin gerekliliği muhakkaktır. Bu şiirlerde çocuğa
yeni bilgi ve kavramları öğretilirken güncel kelimelerle beraber, kadim kelimelerin de
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 295